________________
માનવી આ જગતમાં અવતાર ધારણ કરીને હુંપણાના અભિમાનમાં ભગવાનને ભૂલી જાય છે. આને પરિણામે તેને સંસારમાં અનેક જાતનાં દુઃખા અનુભવવાં પડે છે, આ હુંપણાનું અભિમાન એવું ઝેરી હાય છે કે અનેક દુઃખા ભોગવવા છતાં ધણીવાર તેા માનવીને એ દુઃખેા એટલાં બધાં સદી જાય છે કે એ પેાતે તેમને દુઃખા રૂપે જોઈ શકતા નથી, આટલું જ નહિ પણ કેમાં તે કેમાં એ દુ:ખાને સુખરૂપ માનીને ભાગવે છે. પણ ભગવાન મહાદયાળુ છે. જીવનમાં કાઈિવાર ભગવાનની કૃપાથી આવા માનવીનેા અજ્ઞાનના પડદા ચિરાય છે ત્યારે એ પેાતે દુઃખમાંથી છૂટવા માટે તરફડિયાં મારે છે તે ભગવાનને શરણે જાય છે. માનવજીવનની મા હકીકત આપણા શાસ્ત્રકારાએ અનેક દૃષ્ટાંતાથી વર્ણવી છે.
પૂર્વી કાઈ ખેટ ઉપર એક હાથી રહેતા હતા. આ ખેટ અફાટ મહાસાગરની વચ્ચે સૂતા હતા અને મહાસાગરનાં પાણી આ ખેટનાં ચરણાને નિરંતર પખાળતાં હતાં. આ બેટની બરાબર મધ્યમાં એક મોટા પર્યંત હતા. આ પર્યંતને ત્રણ મોટાં શિખરો હતાં: એક શિખર રૂપાનું, એક શિખર સાનાનું ને ત્રીજું શિખર માણેકનું. પર્યંતના મસ્તક પરથી અનેક નાનાં મોટાં ઝરણાં નિરંતર વહ્યા કરતાં. આખાય ખેટમાં આંબા, સાગ, કબ, પીપળા, લીમડા, ઊમરા વગેરે ભાતભાતનાં વ્રુક્ષા ઝૂકી રહ્યાં હતાં. અને પત ઉપર રંગખેરંગી સુગંધી કળાને પણ સુ ંદર જમાવ થયા હતા. આ બેટ પરનાં ઉપવનામાં માર, ચાતક, મેના, કાયલ વગેરે પ`ખીએ નિર ંતર કિલ્લેાલ કરી મૂકતાં અને ખેટની શાભામાં અભિવૃદ્ધિ કરતાં. આ મહાસાગરના દૂર દૂરના કોઈ અગમ્ય ખૂણામાં શેષશાયી ભગવાન પાઢતા હતા અને એમની મીઠી ખાય એટ ઉપર શાંત અસ્ખલિત વરસ્યા
આવા ખેટમાં આ હાથી પેાતાની હાથણીએ
દૃષ્ટિ કરતી.
નિર્બળના બળ રામ
*
—નાનાભાઈ ભટ્ટ
સાથે વસતે। હતા. ગજરાજ બેટનાં સરાવરમાં દરરાજ સ્નાન કરવા જતા. આખુય સાવર રંગખેરંગી કમળાથી શાભી ઊઠયું હતું. એકવાર ભરઉનાળે ગજરાજ પેાતાની હાથણ એને સાથે લઈ તે સરેાવરમાં સ્નાન કરવા નીકળ્યા. ગુજરાજના મસ્તકમાંથી મદ ઝરતા હતા; તેના કપે!લ પર ભમરા ગુંજારવ કરતા હતા. ગજરાજ પેતાની સુંઢ વડે હાથણીઓને સ્પર્શી કરતા ને પરસ્પર લીલાં મૂ પણા લેતા-દેતા તેમના સ્નેહને પેાષતા હતા. તેની આંખેા મથી ઘેરાયેલી હતી; તેનાં પગ પૃથ્વી પર પડતા ત્યારે પૃથ્વી જાણે તેના ભારથી નમી જતી હતી. હાથણી તેમજ મીટડા ગજરાજના સ્નેહને ઝીલતાં ઝીલતાં તેની આગળ પાછળ ચાલ્યા આવતા. આમતેમ ડાલતા ધરાને ધણુધાવતા ગજરાજ સરાવર પાસે પહેાંચ્યા. તેણે આખાય સરોવર ` ઉપર એક મદભરી નજર નાખી અને પછી ત્રિભુવનમાં કાઈ તે ન લેખતા હોય એમ પાણીમાં ઉતરીને જળક્રીડા કરવા લાગ્યા. ઘડીમાં પેાતાની સૂંઢમાં પાણી ભરીને પેાતાની વહાલી હાથણીને પાય, ઘડીમાં સૂંઢમાંથી પાણી ઉરાડીને ગેલ કરાવે, ધડીમાં કામળ કમળના દાંડા લઈ ને મેઢામાં મૂકે, ધડીમાં પેાતાની સ્નેહભીની સૂંઢને એકાદ હાથણીની સૂંઢમાં ભરાવે. આ પ્રમાણે રસિક જળક્રીડા કરતા ગજરાજ મહાલતા હતા એવામાં તેને પગે કાંઈક વળગ્યું-આ શું છે? નીચે નજર કરતાં એક મોટા ઝૂંડને દીઠા. આ ઝૂંડું ગજરાજના પગને બરાબર સકંજામાં લીધા ને પછી તેને ખેંચવા લાગ્યા. આથી હાથી દર્દથી ચીસેા નાખવા લાગ્યા. ગજરાજની ચીસેાથી હાથણીએ ને મીટડાં સૌ ખેબાકળાં બની ગયાં.
પણ ગજરાજ બળવાન હતા. તેણે જોરથી પેાતાના પગને સરાવરની બહાર ખેંચવા માંડયો. પેલા ઝૂડે પણ એટલા જોરથી તેને પાણીમાં ખેંચવા માંડયો. ઝૂડ અને હાથીની આ ખેંચાખેંચી એક
૧૯