________________
ભાર
વ્યકતમાં સમષ્ટિ બાદ
માનવહૃદય મનને પુષ્ટ કરે એવું કંઈક પ્રવચનથી શુદ્ધ ન કરે? આપનું જ્ઞાન તો શોધે છે અને આ શોધ એને સંતને દ્વારે પણ • માનવમાત્ર માટે સ્વાધ્યદાયક છે. લઈ જાય છે.
પૂ. ગુરુદેવના મુખ પર સ્થિતપ્રજ્ઞનું સ્મિત - શ્રી ઘનશ્યામદાસજી બિરલા પૂ. ગુરુદેવ હતું. એમણે હૃદયસ્પર્શી ટૂંકે ઉત્તર આપ્યો. ચિત્રભાનુ પાસે બીજી વાર આવ્યા અને એમનાથી “પવન, પ્રકાશ, પાણી અને વાણી એ કઈ સહેજે પૂછાઈ ગયુંઃ ગુરુજી ! અમે તે આપના સમાજ કે વ્યકિત માટે જ નહિ, સમષ્ટિ માટે જીવનમાંથી, આપના વિચારમાંથી પ્રેરણા મેળ- ઉપયોગી છે. અને એને ઉપગ કેમ કરે વીએ છીએ. પણ આપ પ્રેરણું કયાંથી મેળવે તેને વિચાર હું કરું તેના કરતાં કુદ૨ત વધારે છે? અને આપ પ્રાર્થના કેની કરો છે ? કરે છે. અને એ બળવાન પ્રકૃતિ પ્રેરણા આપશે
પૂ. ગુરુદેવે પ્રસન્ન આંખે એમના પર ત્યારે એને વેગ અને વિસ્તાર કોઈ જુદો જ હશે.” ઢાળતા કહ્યું : “મારી પ્રાર્થનામાં કેન્દ્રસ્થાને આ અહંરહિત ઉત્તરથી પ્રસન્ન થયેલા સર્વ વીતરાગ છે, અરિહંત છે. હું વ્યકિતનું ચિંતન ધર્મ પ્રત્યે જેમણે આદર કેળવ્યું છે એવા નહિ એનામાં રહેલા સદગુણોનું ચિન્તન કરું જ્ઞાનવૃદ્ધ અને વૃદ્ધ બિરલાજીએ પૂછ્યું: છું. વ્યકિતનું ચિન્તન માણસના મનને મર્યાદિત ભારતીય સંસ્કૃતિ અને જુદા જુદા ધર્મો વિશે બનાવે છે, જ્યારે સદગુણ અનન્ત હેવાથી એના આપ શું માને છે? અને આ૫ કયા સગુણ ચિન્તનની પાંખે ઊડતા મનને પણ અનન્તતાન પર વધારે ભાર આપો છો? .
સ્પર્શ થાય છે. અનન્તનું ધ્યાન ધરતાં ધરતાં ભારતીય સંસ્કૃતિ એ તે એક સુંદર ઉપવન ચૈતન્ય પિતાના અનન્ત ગુણની અનુભૂતિ કરી છે. એમાં ભિન્ન ભિન્ન ધર્મો એના છોડ છે. દરેક અનન્તતાને અનુભવે છે.
છોડની પિતાની વિશિષ્ટતા છે. એમાંથી મનગમતા એટલે જ પ્રાર્થનામાં કઈ વ્યકિત વિશેષને ફૂલની સુવાસ ફેલાવવી એ માળીને આનન્દ ન લેતાં. હું ચૈતન્યના સ્વભાવને, એના મૂળ છે. મને અહિંસા અને અનેકાન્તનાં ફૂલે ગમે છે. ગુણોને આધાર લઈ સ્વભાવમાં મગ્ન બનું છું.” હું એમાં મારો આનન્દ શોધું છું. એ ખુબુને
પૂ. ગુરુદેવના વિચારોની વિશાળતા જોતાં સર્વત્ર લઈ જનારને કેણ રેકનાર છે? કુદરતને શ્રી બિરલાજી બેલી ઊયા : આજે દેશમાં પવન ઉપાડે તે માર્ગે પાનડાને પ્રયાણ કરવું જ માનસિક પતન degradation આવ્યું છે, પડે ને?” મનુષ્યના જીવનમાં કેઈ ઉદ્દાત હેતુ ન હોવાથી શ્રી જી. ડી. બિરલાની સાથે તેમના ભાવનાએ નાની વસ્તુઓ માટે ઝઘડે છે, અને આવા શીલ પુત્ર શ્રી બસંતકુમાર અને વિદૂષી પુત્રવધુ ઝઘડાઓ સર્વત્ર અશાંતિ ઊભી કરે છે અને સરલાબહેન પણ દર્શને આવ્યાં હતાં. નાની-મોટી હિંસાને વેગ આપે છે. આપના જેવા વિચારકની અનેક સમજણભરી અને સંવાદમય વાતથી દેશમાં ઘણી જરૂર છે. વિચારોનું પરિવર્તન જ વાર્તાલાપ એક મનનીય આહલાદ બની ગયે. નવજીવનને પ્રકાશ લાવશે. તે આપ વિશ્વમાં ઘૂમી આ બગડતી હવાને આપની પ્રતિભાથી અને
– કે. વત્સલા અમીન