________________
દિય દીપ
પપ
અપંગ અવસ્થામાં પ્રતિકુળ દશામાં સંકલ્પ રાજ્ય છોડ્યા પછી ભતૃહરી બેઠા બેઠા બળ કેળવ્યું તે પ્રતિકૂળ કેવું અનુકૂળ બની ગદડી સીવી રહ્યા હતા, ત્યાં સાંજ પડી ગઈ. ગયું તે હેલન કેલરના જીવનમાં જોવા જેવું છે. સોય દોરામાંથી સરકી ગઈ. ઉંમરને લીધે
સુંદર દષ્ટિવાળા, સારા શ્રવણવાળા અને આંખોનું તેજ ઓછું થઈ ગયું હતું, પ્રકાશ વાચાળને એમના ગામમાં પણ ઘણા ઓળખતા ઓછા હતા, ભતું હરીને સોય પરોવવી હતી. નથી અને હેલન કેલર (Helen Kellar) જેવી એટલામાં ત્યાંથી લક્ષ્મીદેવી પસાર થતાં હતાં અધ, બહેરી અને મૂંગી સ્ત્રીને આખી દુનિયા પૂછ્યું : “ભર્તુહરી ! આ શું ફાટેલી ગાદડી સાંધો ઓળખે ! જેને મળવામાં સૌ ગૌરવ અનુભવે છે ? લે, આ નવી રેશમી ગંદડી લઈ લે.” કારણ શું ? પ્રતિકૂળતામાં મનોબળ વડે બીજી ભહરીએ કહ્યું : “મારે તમારી ગોદડી નથી શકિતઓને એ બહાર લાવી. આંખ ગઈ એ જોઈતી. મારે તો મારી જ ગંદડી સીવવી છે.” નિકાચિત કમ હતું, ચીકણું કામ હતું, એ લક્ષ્મીદેવીએ ખૂબ આગ્રહ કર્યો પણ ભર્તુહરી માટે કંઈ શક્ય નહોતું પણ એણે પરિશ્રમથી અફર રહ્યા. અંતે થાકીને દેવીએ કહ્યું: “હું બીજી શકિતઓ ખીલવી. અપંગતા ઉપર વિજય ખાલી હાથે કેમ જાઉં? બોલે તમારે શું જોઈએ મેળવીને દુનિયાને બતાવી આપ્યું કે આત્મ- છે? કંઈક તો માગો જ.” શકિતનું સામ્રાજ્ય કેવું પ્રબળ છે!
“લે, આ સોયમાં દોરો પરોવી આપો ! ” આત્મશક્તિને ખ્યાલ આવશે પછી “ભગવાન જ્યાં લઈ જશે ત્યાં જઈશ', “તકદીરમાં જે
“શું કહે છે? માગી માગીને આ માગ્યું?” લખ્યું હશે તે થશે, એવા નિર્બળ વા નહિ દેવીએ પૂછ્યું: તમારે સુખ નથી જોઈતું?” બોલો. પછી તે પ્રાર્થના કરશે “પ્રભે ! મને
ભતૃહરીએ કહ્યું : “જે ચિત્ત અંતરયામીમાં તું પ્રકાશ આપ. રસ્તે કાપવાનું કામ મારું છે. લાગી ગયું અને ફરી પાછાં સુખ, સાહેબી, ભેગ મારે રસ્તે જે હું નહિ કાપું તો બીજુ કણ મળે તો સુખની એષણામાં મન તૃષ્ણામાં લાગી કાપશે ? ”
જાય. અંતરયામીમાં લાગેલું મન સુખની લેકે વિમાનની વાટ જોઈને બેઠા છે. જે એષણામાં લપસે તે ઉપર જનારું મન નીચે નરસિંહ મહેતા માટે વિમાન આવ્યું તે મારે આવી જાય. આ ગોદડી ઠીક છે, સીવતાં સીવતાં માટે કેમ નહિ? હું ગમે તેવા ધંધા કરું પણ અંતરયામીમાં હું ડૂબી ગયો છું તે શા માટે એકવાર તિલક કરીશ, ધૂન લગાવીશ તો વિમાન સુખની એષણામાં મનને જવા દઉં ? સુખ અને જરૂર આવશે.
પૈસો આવે છે પણ અંતે અશાંતિ મૂકીને જાય એરણકી ચોરી કરે, દિયે સોયકો દાન છે. મારે અશાંતિ નથી જોઈતી. મારે આ ફાટેલી ઉપર ચઢકર દેખતે, કબ આવે વિમાન?” ગદડી મજાની છે. ન એને કઈ લેવા આવે કે
એમ વિમાન નહિ આવે. એવા ભ્રમમાં ન ન એને માટે કેઈને ઈચ્છા થાય; ન એને માટે પડશે. જીવનના પરમતોને જાણીને તમારે મારામારી કે ન કેઇ ઝઘડા.” માટે શું શકય છે, શું કરી શકાય તેમ છે તે ભલે આ રૂપક કથા છે પણ એની પાછળ જાણી લે.
વિચાર છે, ચિંતન છે.