________________
૧૩૨
જગ્યા ખાલી છે. એ તરત ત્યાં પહોંચી ગયા, મેનેજરને મળ્યા. નમન કરી કહ્યું કે હમણા જ યુનિવર્સિટીમાંથી ઉત્તીણ થયા છું, મારે નાકરીની જરૂર છે. મેનેજરે કહ્યું કે જગ્યા ખાલી છે પણ તે ઇજનેરની નહિ, ટાઈપિસ્ટની. હુ કર્યાં ‘જગ્યા ખાલી હોય તે ભરવી. ટાઈપિસ્ટ
વિચાર
અને ઈજનેરના સ્થાનમાં કેટલું અંતર છે! પણ એણે વિચાર્યું કે ખાલી બેસી રહેવું, ઉદ્યમ વગરના એસી રહેવું એના કરતાં કાંઇક કામ કરવું જોઇએ. એણે કહ્યું : “ સાહેમ ! ટાઈપિસ્ટ તરીકે પણ કામ કરવા હું તૈયાર છું.” મેનેજરે કહ્યું : “ત્રણ દિવસ પછી આવજો.’” ત્રીજે દિવસે એક્સિમાં એ હાજર થયા અને કામ પર ચઢી ગયા.
એક દિવસ મેનેજર આંટા મારતા મારતા આ બાજુ આળ્યે, જોયું તેા હ બરાબર કામ કરી રહ્યો હતા. એની આંગળીએ જાણે રમી રહી હતી. મેનેજર એક મિનિટ ઊભા રહ્યો અને પેલા યુવકને પૂછ્યુ “તમે ઇજનેર છે કે ટાઇપિસ્ટ છે ? તમારી આંગળીએ તેા કેવી સરસ ચાલે છે, જાણે વર્ષોથી તમે કાંઈ કામ કરતા હા.” હ≥ કહ્યું : “સાહેબ, જે દિવસે હું આપને મળ્યા ત્યારે ગુરુવાર હતા. આપની પાસેથી જઈને ભાડાનું ટાઇપરાઇટર લઇને મે ચાર દિવસ, રાતદિવસ એના પર જ મહેનત કરી. પ્રાના કરતા ગયા અને પુરુષાર્થ ચાલુ રાખ્યા.”
માણસ પુરુષાર્થ કરે નહિ અને એકલી પ્રાથના જ કરે જાય એથી સિદ્ધિ ન મળે. કોઈ ગાંઠ પડી હાય અને એને એક આંગળીથી ખાલવા જાઓ તેા ખૂલે ? રેશમની મજબૂત ગાંઠ ખેાલવા માટે બે આંગળી જોઇએ જ.
એમ જીવનની આ ગાંઠાને ઉકેલવા માટે પુરુષાર્થ પણ જોઇએ અને પ્રાર્થના પણ જોઇએ.
દિવ્યદીપ
એકલી પ્રાર્થનાની આંગળી કામ નહિ લાગે. પુરુષાર્થ વિનાની પ્રાર્થીના વધ્યુ છે.
જ્યાં જ્યાં પણ તમે પ્રાનાનું ફળ જોયુ હશે ત્યાં ત્યાં એના પહેલાં પુરુષા નું ખળ હાવું જ જોઇએ. હા, કેટલાક પ્રસંગામાં જોવા મળે છે કે ખૂખ પુરુષાર્થ કરવા છતાં સફળતા ન મળી ત્યારે પ્રાથનાના આનાદ એમના સહાયક બન્યા છે. પણ એ સહાય મળતા પહેલાં પુરુષાતા હોવા જ જોઈએ.
આજે જીવનનાં આ બે અંગ સાવ છૂટાં પડી ગયાં છે.
એક વર્ગ એવા છે જે પ્રાનામાં માનતા નથી. ચાવીસે કલાક ગદ્ધાવૈતરું કર્યા કરે. એ પુરુષાથી છે.
બીજો વર્ગ એવા છે જે મહેનત જરા ય ન કરે અને કહે કે મારી પ્રાના ચાલુ છે ને?
હું તેા જોઉં છું કે આ બધા લકવાના દરદીઓ છે. કેકને ડાબે છે તેા કાકને જમણા, પણ આ છે લકવા. જ્યાં સુધી માણસ આ બન્ને અંગામાં – પુરુષાર્થ અને પ્રાર્થનામાં સમ નહિ અને ત્યાં સુધી એને જીવનમાં સફળતા નહિ જ મળે.
જીવનનું આ એક સૂત્ર છે. જેણે જેણે જીવનમાં સફળતા મેળવી છે એમણે મને અંગાને ખરાખર વાપર્યાં છે. એ વીરા પ્રાના કરતા રહ્યા અને પુરુષાર્થાંમાં મંડી રહ્યા. એના જ પરિણામે એ ઇચ્છિત સ્થાને પહોંચી ગયા.
હુ શ્રદ્ધા સાથે એટલી મહેનત કરી કે ચાર જ દિવસમાં પેલા મેનેજરના મનમાં વસી ગયા. એને થાખડીને એણે કહ્યું “દુનિયામાં એવું કયું સ્થાન છે જે તારા જેવા તેજસ્વી વિદ્યાર્થીએ ન મેળવી શકે?” પણ એને એ