Page Text
________________
૧૯૧૨)
જન પારિભાષિક શબ્દો અને ગુજરાતી ભાષાના શબ્દકેશે. (૩૨૯
છે જેને વિભાગ બહાર પાડવામાં આવ્યું છે. આમાં જે જૈન પારિભાષિક શબ્દો અપાએલા છે, તે બીજા કે કરતાં કાંઈક વિશેષ બુદ્ધિપુર:સર સમજાવવામાં આવેલા જણાય છે, પરંતુ જૈન દ્રષ્ટિએ જોતાં તે શબ્દોને પુરતો ન્યાય આપવામાં આવેલ લેખી શકાય નહિ. વળી તે શબ્દકે છેલ્લામાં છેલ્લો હોવા છતાં અને તે માટે સોસાઈટીએ ઘણે લાંબો સમય ગાળ્યો હોવા છતાં જૈન શબ્દોને સંગ્રહ તેણે ઘણું જ થોડો કર્યો હોય અથવા તે મૂળથી જ તે તરફ તેણે બહુ ઓછું લક્ષ આપ્યું હોય તેમ જણાય છે. જૂદા જૂવા કેનાં થોડાં ઉદહરણે આપીને હું તે અપૂર્ણતા અને અન્યાયનું કાંઈ દર્શન કરાવીશ.
જૈન-આ શબ્દને અર્થ “નર્મકોશ'માં “એ નામને વેદ ધર્મથી ઉલટો એક ધર્મ; બુદ્ધ ધર્મને એક ભેદ; શ્રાવકને ધર્મ. ” એ પ્રમાણે આપવામાં આવેલો છે, અને નડીયાદવાળા કેશમાં પણ તેજ અર્થને અક્ષરશ: ઉતારે કરવામાં આવેલ છે. સોસાયટીના કોશનો વ્યંજન વિભાગ હજી બહાર પડયો નથી એટલે તેણે કરેલા અર્થ જાણવાનું આપણી પાસે કોઈ જ સાધન નથી. માત્ર થોડાજ વર્ષો પહેલાં જૈન ધર્મ જૈધ ધર્મનો એક ભેદ હોવાનું જૈન સિવાયના અન્ય ધમાં માનતા હતા. જૈન ધર્મનાં અને બૈદ્ધ ધર્મના કેટલાક ઉપલક સિદ્ધાંતમાં તેમજ ગૌતમબુદ્ધ અને મહાવીર સ્વામીના સમયમાં કેટલાંક પાત્રોનાં નામમાં જૈન તેમજ બદ્ધ ગ્રંથોમાં કેટલુંક સામ્ય જોવામાં આવતું હોવાથી કેટલાંક વર્ષો પૂર્વે અંગ્રેજ ઇતિહાસલેખકોનું એવું મન્તવ્ય હતું કે જૈન ધર્મ બૌદ્ધ ધર્મને એક ભેદ છે. કવિ નર્મદા શંકરે નર્મકાશ ઇ. સ. ૧૮૭૩ માં પ્રકટ કર્યો તેને આજ લગભગ ૪૦ વર્ષ વીતી ગયા છે, એટલે એ સમયે ફેલાએલી માનીનતાને અંગે તેમણે “જૈનશબ્દને ઉપર પ્રમાણે અર્થ કર્યો હોય તે ક્ષતવ્ય છે, પરંતુ એ ભૂલ ભરેલી માનીનતા અત્યારે દૂર થઈ છે. ઈતિહાસ લેખકે એ વધુ સ ધનથી અને ખાસ બૌદ્ધ ધર્મના ગ્રંથ ઉપરથી જ સિદ્ધ કર્યું છે કે જન ધર્મ દ્ધ ધર્મ અસ્તિત્વમાં આવ્યા પહેલાં વિદ્યમાન હતા અને તેથી તે બૌદ્ધ ધર્મને ભેદ હેવાનું કથન અસત્ય ઠરે છે નડિયાદવાળા કોશના લેખકે કવિ નર્મદાશંકરની ભૂલની જ આવૃત્તિ કરી છે અને જે સત્ય જગન્માન્ય થઈ પડ્યું છે તે તરફ દ્રષ્ટિ પણ કરી નથી તે એક શબ્દકેશના પ્રયોજકને માટે હલકો મત બાંધવા સરખું થઈ પડે.
- મુહપત્તી-આ શબ્દ નર્મકોશમાં નથી પણ નડીયાદવાળા કેશમાં મુમતી' એવી વિચિત્ર જોડણી સાથે આપેલ છે. જેની વ્યુત્પત્તિ ગુણ + સૂતિ ( ઢાંકવું) એ પ્રમાણે કરી કેશકારે પિતાનું વ્યુત્પત્તિ સંબંધી અપૂર્ણ જ્ઞાન પ્રદર્શિત કર્યું છે વસ્તુતઃ તે શબ્દ “મુહપત્તિ હોવો જોઇએ. પાકૃતમાં સંસ્કૃત ગુણ શબ્દને સુ શબ્દ થાય છે અને સ્ત્રીનો થાય છે અને તેથી સંસ્કૃત ગુણપત્રીને પ્રાકૃત (અથવા માગધી) સુહાનતો શબ્દ છે જેઇએ વળી તે શબ્દનો અર્થ એવો આવે છે કે “જૈન સાધુઓ જે કકડ મેપર બાંધી રાખે છે તે. આ અર્થ વાંચનાર જે કોઈ જૈનોના સદંતર પરિચય વિનાનો હોય તે તે બિચારે એમજ સમજે કે જૈન સાધુઓ પર લાકડાને, લોઢાને, સેનાને કે પથરાને કકડે બાંધતા કે રાખતા હશે !
| SR No. | 536605 |
| Book Title | Jain Shwetambar Conference Herald 1912 09 Pustak 09 Ank 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mohanlal Dalichand Desai |
| Publisher | Jain Shwetambar Conference |
| Publication Year | 1912 |
| Total Pages | 158 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Shwetambar Conference Herald, & India |
| File Size | 15 MB |