________________
જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ હેરલ્ડ.
જીવ અપેક્ષાએ મનુષ્ય નામના નામ કર્મવડે દ્રવ્યને મનુષ્ય નામ તતિરિક્ત ને આગમ દ્રવ્ય મનુષ્ય જીવ કહીએ.
મનુષ્ય આહારદિક કરે છે તેથી શરીર વૃદ્ધિ થાય છે, તે કર્મ છે, તેથી આહારાદિકને તવ્યતિરિક્તને બીજો ભેદ-નકર્મ દ્રવ્યજીવ કહીએ ભાવ છવ
આમાં જીવના કથનનું શાસ્ત્ર જાણનાર પુરૂષ જેટલો કાળ તે શાસ્ત્રમાં ઉપયોગ સહિત હોય તેને આગમ ભાવ છવ કહીએ. વિશેષ અપેક્ષાએ મનુષ્ય જીવન કથનનું શાસ્ત્ર જાણ નાર તે શાસ્ત્રમાં ઉપયોગ સહિત હોય ત્યારે મનુષ્ય આગમ ભાવજીવ નિક્ષેપ કહીએ. પરંતુ
છવપર્યાયવડે સદા વિદ્યમાન છે તો તે આગમ ભાવજીવે છે. વિશેષ અપેક્ષાએ મનુષ્ય છવપર્યાય વિદ્યમાન હોય ત્યારે મનુષ્યને આગમ જીવ છે.
આવી રીતે અન્ય જીવાદિ પદાર્થમાં નિક્ષેપ વિધિ લગાવ. અહીં પ્રયોજન એ છે કે લેક વ્યવહારમાં કોઇ નામને ભાવ સમજી જાય તથા સ્થાપનાને ભાવાદિક જાણે તે તેને યથાર્થ સમજાવવાને નિમિત્તે આ નિક્ષેપ વિધિ છે એમ જાણવું
વળી સૂત્ર વિષે જે શબ્દ છે તે સમ્યાદર્શનાદિક તથા જીવાદિ પદાર્થ સર્વના ગ્રહણને અર્થે છે. તે સર્વ પર નિક્ષેપ લગાડે.
આ રીતે ધર્માસ્તિકાય આદિ છએ દ્રવ્યની સાથે નિક્ષેપ ઘટાવી શકાય. જેમકે – ધમસ્તિકાય–નામ ધર્માસ્તિકાય-ધર્માસ્તિકાય એવું નામ કોને આપી તે બોલવું તે
સ્થાપના છે –ધર્માસ્તિકાય એવા અક્ષર લખવા, અથવા દૃષ્ટાંત માટે
કોઈ પદાર્થની સ્થાપના કરવી તે. દ્રવ્ય છે –જે અસંખ્યાત પ્રદેશી ધર્માસ્તિકાય છે તે. ભાવ છે જે તેને ખાસ-લાક્ષણિક ધર્મ-નામે ચલણ સહાય ગુણ
છે તે સહિત ધર્માસ્તિકાય થાય તે આ રીતે અન્ય દ્રવ્યનું સમજવું. આમાં સમજવાનું કે અધર્માસ્તિકાય છવ યુગલને જ્ઞાતિને હેતુ, આકાશ અવકાશ આપવાને હેતુ, કાળ વર્તનાને હેતુ, પુદગલ મળવા વિખરવાને યા વર્ણાદિ પર્યાયના પરાવર્તન ધર્મને હેતુ થાય છે ત્યારે તે ભાવનિક્ષેપ છે. સાધુ–નામ સાધુ–સાધુ એવું નામ તે.
સ્થાપના -સાધુ તરીકે બાહરૂ૫ની સ્થાપના, અથવા સાધુનું ચિત્ર તે. દ્રવ્ય સાધુ –જે પંચ મહાવ્રત પાળે, ક્રિયાનુષ્ઠાન કરે પણ જ્ઞાન ધ્યાનને પૂરો
ઉપયોગ હોય નહિ તે. ભાવ સાધુ –જે સંવર મેક્ષને સાધક ગઈ ભાવ સાધુની કરણું કરે અને આ
ભોપયોગમાં રહે છે. અરિહંત-નામ અરિહંત-કોઈનું “અરિહંત' નામ હોય તે.
સ્થાપના + અરિહંતની પ્રતિમા આદિ તે. દ્રવ્ય , –જ્યાંસુધી છવસ્થ અવસ્થા હોય ત્યાંસુધી તે, ભાવ , –મારે કેવળજ્ઞાન થાય અને લોકાલોકના ભાવ જાણે અને સમ
વસરણમાં બેસી દેશના આપે તે અરિહંત.
