________________
૧૨૮
શ્રી જૈન ભવે. કે. હેરલ્ડ, પ્રવૃત્તિના ઊહાપોહ અને પ્રગતિ માટે ઉપયોગ થવો ન જોઈએ. આ સંસ્થાઓ
અને હીલચાલ સમાજશાસ્ત્રના સિદ્ધાંત પર રચાયેલા કેળવણી શાસ્ત્રાનુસાર નિયમિત થવી જોઈએ.
૧ શિક્ષણને લગતાં. ૧. છેક પ્રાથમિક અભ્યાસક્રમમાં પણ વિષયની વિવિધતા રાખવી જોઈએ કે જે એક
બીજા સાથે સંબંધ ધરાવતા અને બંધબેસ્તા હેય. અમુક ધોરણ સુધી તે શિહાણ બહુદેશી અને વ્યાપક થવું જોઈએ. સઘળા વિષયમાં અને દરેક ધોરણમાં તમામ શિક્ષણ માતૃભાષાઢારાજ આપવું. અને જે અહિં ભાતભાષા અપૂર્ણ અને નિર્ધન હોય તે કેળવણી ખાતાના વ્યવસ્થાપકોએ “આશ્રય” ના ધોરણપર ઉત્તેજન અને બક્ષીસ આપી જેમ બને તેમ ટુંક સમયમાં ભાતભાષાને વિકાસ કરી સમૃદ્ધ થાય એવી વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ જુદી જુદી ભાષાઓનું શિક્ષણ શબ્દપર નહિ પણ વાયપર રચાવું જોઈએ. સર્વ પ્રકારનું જ્ઞાન આપવાની શિક્ષણ પદ્ધતિ, પરિચિતપરથી અપરિચિત, પ્રત્યક્ષપરથી ગૂઢ વિગતે અને બનાવ પરથી સિદ્ધાંતો પર –એ પ્રમાણે અનુમાનિક ધારણપર રચાવી જોઈએ. અંગ્રેજી સિવાય, એશિયા અને યુરોપની બે અન્ય ભાષાઓ અને ઓછામાં ઓછી બે પ્રાંતિક ભાતભાષાનું ફરજીઆત શિક્ષણ હિન્દુસ્તાનમાં ઉંચા અભ્યાસક્રમમાં દાખલ કરવું જોઇએ.
લા, વ્યવસ્થાને લગતાં પરીક્ષા દરરોજ લેવાવી જોઈએ. દિવસનું કાર્ય પૂરું થયેથી તેજ દિવસે તેની અને માયશ કરવી જોઈએ. અને રણની મુદત અને પાસ કરવાની રૂઢિનો આધાર તે વિદ્યાર્થીએ અમુક વર્ગમાં કેટલે વખત ટાળે છે તેપર નહિ પણ બધા વિષયોમાં અથવા અમુક વિષમાં કેટલું વધારે કર્યો છે, તેપર રહેવો જોઈએ. આજ સંજેગામાં વિદ્યાર્થીની માનસિક અને નૈતિક ચાલચલગત ૮ અને કાયમ થવી શકાય છે. સમાજ અને સૃષ્ટિ એ વિદ્યાર્થી જીવનની પ્રયોગશાળા અને આસપાસનું વાતાવરણ બનવાં જોઇએ. તે માટે દરરોજના કાર્યક્રમમાં, તદન માનસિક શક્તિનાં ભયના કાર્યો સાથે આત્મ ત્યાગ, સમાજ સેવા, ભક્તિ, પ્રાર્થના, રમતગમત, સંગીત, કસરત વગેરેનો સમાવેશ કરવો જોઈએ, આ સબબથી ભણતરના વાળ સિવાય તહેવારોની લાંબી રજા કે લાંબી મુદતના વેકેશન પડવા ન જોઈએ, *
(બુદ્ધિપ્રકાશ -- ૧ )
0
+ હિંદરતાન રીવ્યુ ડિસેમ્બર ૧૯૧૬ પરથી.
