________________
wwwhA
ઈશ્વર તત્વ-સહદેવ તત્વ. ણોથી ડાકટર હર્મન જેકાબી નામના જર્મન પ્રોફેસરે આચારાંગાદિ જેના સૂત્રોનાં પોતે કરેલાં અંગ્રેજી ભાષાંતર કે જે વોલ્યુમ ૨૪ અને ૪૫ માં (સેક્રેડ બુકસ ઑફ ધ ઈસ્ટ-પીત્ય પવિત્ર પુસ્તકની માલામાં) પ્રસિદ્ધ થયાં છે, તેની પ્રસ્તાવનામાં પૂરવાર કરી આપ્યું છે, તેની આગળના ૨૨ તીર્થકરોના સમયને હાલના સમય વચ્ચે એટલું બધું વિશાલ અંતર છે કે તેને લઈને કોઈ પણ ચિહ કે વસ્તુ મોજૂદ રહી શકે નહિ કે જેથી તે સંબંધી કંઈપણ
ખ્યાલ આવી શકે, થિએસોફિસ્ટ પંથના પ્રમુખ વિદુષી એનીબીસંગે ગત વર્ષમાં કહ્યું છે કે –
'Lord Mahavira was the last and not the first of the great twenty four Teachers, that Europe denied the historicity of the other 23 Tirthankaras who precedeit him because, being itself young, it could not travel backward far enough and liked to make Indian thought less ancient than it is, that both Jainism and Hinduism went back further than either his. tory or legend counted them, that Jainism was essentially an independent system of thought, that though it had a superficial resemblance with the Sankhya philosophy, there were profound differences between the two, that the 'Jiva' of the Jains was not the same thing as the 'Purusha' of the Sankhyas." +
આનું ભાષાન્તર-મહાવીરપ્રભુ મહાન ૨૪ ધર્મોપદેશમાં પહેલા નહિ, છેલ્લા, ધર્મોપદેશક હતા, તેની પહેલા જે ૨૩ ધર્મોપદેશક થઈ ગયા તેની એતિહાસિક સત્યતા યુરેપ સ્વીકારતું નથી કારણ કે પિતે કાલાપેક્ષાએ અલ્પવયસ્ક હોઈ ત્યાં સુધી–તે પ્રાચીનતા સુધી જઈ શકે તેમ નથી, અને તેથી ભારતીય વિચાર જેટલો પ્રાચીન છે તેના કરતાં તેને ઓછો પ્રાચીન કરવા પ્રત્યે પસંદગી ધરાવે છે; જેન અને હિંદુ ધર્મ બંને ઇતિહાસ કે પુરાણ-દંતકથા કહી શકે તે કરતાં પણ વધારે પ્રાચીન છે, જેનધર્મ તત્વથી એક સ્વતંત્ર દર્શન છે, જો કે તેને સાંખ્યદર્શન સાથે ઉપર ચેટીયું સરખાપણું છે, પરંતુ તે બને વચ્ચે અત્યંત ભેદ-અંતર છે –જેનોને “જીવ’ અને સાંખ્યને “પુરૂષ” એ બે એક વસ્તુ નથી.
આ ઉપરાંત ઉક્ત ૨૪ તીર્થકરોમાંના પહેલા તીર્થકર ઋષભનાથના ઉલ્લેખ વેદમાં, ભાગવત આદિ અનેક હિંદુ-બ્રાહ્મણના પ્રાચીન ગ્રંથોમાં છે. ઉદાહરણ તરીકે –અશ્વેદ કે જે ભારતનો સર્વથી પ્રાચીન ગ્રંથ મનાય છે, અને ચારે વેદમાં પણ જે સર્વથી પ્રથમ ઉત્પન્ન થયેલો એમ સ્વીકારાય છે તેમાં ઉલ્લેખ છે કે –
__ " ॐ त्रैलोक्य प्रतिष्ठान् चतुर्विंशति तीर्थकरान् ऋषभाया वर्द्धमानान्तान् सिद्धान् शरणं प्रपद्ये । ॐ पवित्रं नग्नमुपवि प्रसामहे एषा नना (नग्नये) जातिर्येषां તેજ ઇશ્વ. કલેશ પાંચ જાતનાં છે. અવિધા, મિથ્યાજ્ઞાન, અસ્મિતા, જૂદી વસ્તુમાં અભેદ પ્રતીતિ), રાગ, દ્વેષ અને અભિનિવેશ (મરણ ભય; કર્મ બ=સુકૃત અને દુષ્કર (પુણ્ય અને પા૫); વિપાકઃકર્મફળ કે જે ત્રણ પ્રકારનું છે-જન્મ, આયુષ્ય અને ભોગ; આયત્રવિપાકને અનુરૂપ સંસ્કાર,