________________
તંત્રીની છે.
૧૯૯
ખરા પત્રકારનું એ કાર્ય નથી કે જ્યાં બે તડ હોય-જ્યાં બે સામસામા પક્ષો બંધાયા હોય ત્યાં ચારને કહે તું ચોરી કરજે, ને ધણીને કહે તુ જાગતે રહેજે' એવી પોલીસી, કે “ ભેંસ પાધડી તાણી ગઈ” એવું ત્રાસદાયક વાક્ય બોલનાર ન્યાયાધીશની પિોલીસી રાખવી. તેમ તેણે દરેક જાહેર મેળાવડાઓના પ્રસંગે તેના ચાલક પાસે પૈસાની ભિખ માગવાની નથી યા પૈસા ન આપે તો અમુક ખરાબ લખી તેમને હીણ પિ પાડશે એવી બીક અને ધમકી આપી પૈસા કઢાવવાની નથી, તેમ નાના પિરીયા માફક જરા કેઈને વાજબી પણ તીખ તાણ આવે તે અંગત દૃષથી તેની સામે ગાળ ગલોચ અને જૂઠાણુ ભર્યો બકવાદ કરવાનું નથી. પૈસાની લાંચ લેવાની નથી યા પૈસાને ફોટા મૂકવાના બહાને નીચે યા જાહેર ખબર રૂપે લઈ તેઓને ખેટે પક્ષ લેવામાં અને બી. જાને લેવા દેવામાં અને તેની સામે વ્યાજબી દલીલવાળા આવેલા લેખેને પ્રકટ ન કરવામાં પત્રકારે પોતાના ધંધાને લઈ જ જોઈ નથી. પત્રકારને ધધ લિબરલ છે અને તે સંબંધે ઘણું કહી શકાય તેમ છે તે તે હવે પછી પત્રકારોની કૅજ રસ ભરવા સંબધે લખતાં જણાવીશું. જૈન ધર્મપર આવેલા આક્ષેપ –
મી. હર્બર્ટ વૈરન આપણા પ્રસિદ્ધ તત્ત્વજ્ઞાની સ્વ. વીરચંદ રાધવજી ગાંધીના હસ્તથી દીક્ષિત શ્રાવક-જેન છે. તેમણે પાશ્ચાત્ય દષ્ટિથી જીવનના મહાન સિદ્ધાંતના સમાધાનમાં જૈનધર્મ, એ નામનું અંગ્રેજીમાં પુસ્તક રચેલ છે તેની સમાલોચના લંડનના “એકટ રિવ્યુ’ નામના માસિકે લીધી છે, તેમાં નીચે પ્રમાણે આક્ષેપે આવ્યા છે
(૧) જેનધામ એ સરસ અને વાદવિવાદ ગ્રસ્ત છે. (૨) તેનામાં ઈશ્વર નથી અને તેથી હદયવગરને તે ધર્મ છે.
(૩) સર્વને છવ સર્વ જાણે, પણ કરે નહિ કાંઈ” એવી વાત આકર્ષક નથી એટલું જ નહિ પરંતુ મિથ્યા-અજ્ઞાનથી ભરેલ છે.
આ સંબંધમાં કોઈ પણ જેને યોગ્ય લેખ રાખી મોકલાવશે તે કૃપા થશે; અને તે પ્રકટ કરવા માટે અમે ચૂકીશું નહિ.
આપણી ધાર્મિક સંસ્થાઓ-આના સંબંધમાં અમે વખતે વખત કોઈને કોઈ એક યા વધુ સંસ્થા લઈ અમારા વિચાર પ્રદર્શિત કરતા જઈએ છીએ. સામાન્ય રીતે સર્વ સંસ્થાના ત્રણ વિભાગ પાડી શકાય–૧ કેળવણીને લગતી, ૨ સમાજને લગતી. અનેક પુસ્તક પ્રચારક કેળવણીને લગતી સર્વ સંસ્થાઓની હકીકત મેળવવા માટે જેના એજ્યુકેશન બેડે ખાસ ફાર્મો છપાવી દરેકને મોકલી આપ્યાનો પ્રયાસ કર્યો છે અને તેને પરિણામે સો બસો સંસ્થાઓ તરફથી તે ભરાઈને આવી ગયાં છે. તે પરથી બારીક રીતે કાઢેલો સાર ભવિષ્યમાં મૂકવામાં આવશે. સમાજને લગતી સંસ્થાઓમાં આપણી કોન્ફરન્સ, આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી,–જેન એસોસીએસન ઓફ ઇડિયા વગેરેનો સમાવેશ થાય છે, તેમાં કોન્ફરન્સ સંબંધી જુદી જુદી હકીક્ત આ પત્રના દરેક અંકના છેલ્લા આઠ પૃષ્ઠમાં આવે છે, તે ઉપરાંત તેના તરફથી રિપેટ વાર્ષિક-દ્વિવાર્ષિક આદિ બહાર પડે છે. જેના એસેસીએશનના રિપોર્ટ બહાર પડે છે અને તે સંબંધી થોડા થોડા વિચાર કદાચ આપવામાં આવે છે, આણંદજી કલ્યાણજીના તરફથી શું શું બને છે તેને હેવાલ વાર્ષિક કે