________________
મેહપરાજયરૂપક નાટકને સંક્ષિપ્ત સાર
૨૩૧ આ પ્રકારે વીસડ સોનામહોરો-આઠડ રૂપીઆ, મેં પાતાલકેતુને જગાડી પ્રતિબધ કર્યો, એથી હજાર તોલા રત્નાદિવાળે કુબેરનું ધન નૃપને ગૃહે વિદ્યાધરે વિમાનમાં બેસાડી ભાર્થી સહિત અહીં આવે છે. એવું જ્યારે મહાજાએ કહ્યું ત્યારે ઇરછા લાવી મૂકો અને તે પોતાને સ્થાનકે ગયે એવું પરિમાણ કરવામાં શિરોમણિ એવા શ્રી કુમારપાળે સાંભળી વિસ્મય પામતાં શ્રી ચાલુક્ય કહે છે, તે દ્રવ્યને તણવત્ ગણી શ્રી ગુણશ્રીને એવું આશ્વાસન પરજીવનની રક્ષા માટે પોતાના જીવનને તણ આપ્યું કે અસીમ દયારૂપી સાહસ ધનવાળે તમારો સમાન ગણી પિતાને નિમૂલ્ય ગણે, કલ્યાણી પુરૂષોત્તમ પુત્ર તમારી પાસે આવશે, અને જ્યારે એવી વિદ્યાધરીને રંજન કરી તેનું અલ્પ સમયમાં પાછા જવાને શ્રી કુમારપાળ તૈયાર થાય છે કે તુરત પાણિગ્રહણ કર્યું. દેવવશાત્ જે રાજા રાક્ષસપણાને જ વિમાને આરૂઢ થયેલો પોતાની નવીન પત્નિ સાથે પામ્યો હતો તેને ધર્મ માર્ગમાં થાય અને તે કુબેર ! કબેર આવી પહોંચે છે. વિમાનમાંથી ઉતરી પ્રથમ તું સ્વધામે પાછો ફર્યો માટે તે શાં શાં આશ્ચર્ય માતાને ચરણે પ્રણામ કરી પછી રાજાને નમન કરે છે. નથી કર્યો?
રાજા અને સર્વે મહાજન-અહો મહદ આશ્ચર્ય! | હે કુબેરદા ! અત્રે આ તારી પિતાની લક્ષ્મીને “ કુબેર પધાર્યા” એવું બોલ્યા.
તું છે. આ પ્રકારે તેને અભિનંદી, પતે ગુરૂ વંદરાજા-પૂછે છે હે! સાહસધન ! -
નાર્થે ગયો. શું થયું?
નૃપવર્યનું આ કાર્ય જનતાના મુખથી જાણીને કુબેર-સ્વામી ! એ પુરમાં એકાંત પ્રાસાદે એક
શ્રી હેમાચાર્ય ચિત્તમાં બહુ આશ્ચર્ય પામ્યા અને કન્યાને જોઈ અને તેણે પૂછતાં તેણીએ કહ્યું: આ તેમણે નૃપને પોતાની પાસે આવતાં કહ્યું. પાતાલકેતુપુરમાં પાતાલકેતુ નામને વિદ્યાધર રાજ
સત્યયુગમાં જન્મેલા રધુ-નઘુષ-નામી અને રાજ્ય કરે છે તેને પાતાલસુંદરી નામે ભાર્યા છે,
- ભરતાદિ પૃથ્વીનાએ પૂર્વે જેને છેડી દીધું નથી; તેમની કન્યા પાતાલચંદ્રિકા નામે છે તે હું પોતે છે તે પણ તે રડતીનું ધન સંતોષથી છોડી દીધું, ખરે. એવું સમજો. એ મહારો પિતા માંસ ભક્ષણને લાલચુ
ખર! કુમારપાલ તું પૃથ્વીપાલ છે, અને મહાજનમાં થયેલ હોવાથી કેટલાક વખત થયા મારીએ મારેલા
(રાજાઓમાં) તું ચૂડામણિ છે. શિકારના અભાવથી, કોઈ પંશ્રીના છેડી દીધેલા
અપુત્રવાનનું ધન ગ્રહણ કરતાં રાજા તેને પુત્ર બાળકના માંસનું ભક્ષણ કરે છે અને તેમ કરવાથી
થાય છે, પરંતુ તે તો સંતોષથી તેને છોડી દે છે, મહાન માંસ ખાવાના વ્યસનવાળો રાક્ષસ થયો છે.
માટે ખરેખર ! તું તો રાજાઓનો પણ દાદો છે. આખા નગરનું ભક્ષણ કર્યું. હાલ પિતાના ભક્ષને
આ પ્રકારે એ લોકોત્તર રાજા શ્રી ગુરૂવડે, સેંકડે માટે કયાંક ગયેલ જણાય છે. આવામાં પાતાલમંદી નરશ્વરવડ, વળાવિધવા સ્ત્રીઓ અને સકળ લોકે ત્યાં આવી ચઢી. પાતાલકેતુની ભાર્યાએ સુવાડી કન્યા
વડે અનેક પ્રકારે આશીર્વાદ પામી આનંદે રાજ્ય મને પરણાવી દીધી.
કરે છે, એટલું જ નહિ પરંતુ પ્રતિવર્ષે બોતેર લાખ
દ્રવ્યને ઘળવત ગણીને વર્જિ દેનાર એ રાજા ક્યા ૧, શ્રાવકનું પાંચમું વ્રત. ૨, પરાક્રમરૂપ ધનવાળા.
ગુણજ્ઞ આત્માની સ્તુતિનું ભાજન નથી થતો? ૩. વ્યભિચારિણી.
(જિનમંડળના કુમારપાળ પ્રબંધમાંથી)