________________
જયસિંહસૂરિનું હમીરમદમર્દન
૧૧૯ આગળ હાજર કરે છે અને તેની જટામાંથી સંગ્રા કરે છે અને ખબર આપે છે કે દુશ્મનના સિને મસિંહને લખેલો એક પત્ર મલી આવે છે. તે મારવાડ દેશમાં ઠેર ઠેર આગ લગાડી દીધી છે. અને કાગળમાં એમ જણાવ્યું હતું કે માલવાના રાજાએ નિર્દય મ્યુચ્છ યધાઓને રાજધાનીમાં દાખલ થતા સંગ્રામસિંહને દેવપાળનું નામ લખેલો એક અશ્વ જઇને બીકથી ઘણાઓ માર્યા ગયા છે. જયતલે ભેટ તરીકે મોકલાવ્યું છે અને ગુજરાતમાં દાખલ ભયંકર યુદ્ધ જમાવ્યું કે કેમ તે વીરવળ પૂછે છે, થતાં માળવાનો રાજા સિંહના લશ્કર ઉપર હુમલો કમલક તેને હસીને જણાવે છે કે જેમ ફેર ચક્કકરે ત્યારે સંગ્રામસિંહે પોતાના બાપનું ખુન યાદ રમાં બેઠેલા બાલક બીજા બધાને ગોળ ફરતા જુએ લાવીને સિંહ ઉપર તરવાર ખેંચવી. આ ઉપરથી છે તેમ તમે પણ બધાને તમારા જેવાજ ધારો છે. ઘોડા બાબતની હકીકતની તપાસ કરવા નિપુણકને કમલક વધુમાં જણાવે છે કે કોઈ પણ ક્ષત્રિય તેમની સિંહણે કહ્યું. નિપુણકે સુવેગ સાથે સંગ્રામસિંહને મદદે આવ્યો નહી. લોકોએ બીકના માર્યા પિતાના કહેવડાવ્યું કે રાજા તેના ઉપર ગુસ્સે થયા હતા. હાથેજ મોત વહોરી લેવાનું પસંદ કર્યું. કોઈક કુવામાં સંગ્રામસિંહ તેથી બીકને લીધે નાસી. ગયો. આ પછી મરી ગયા અને કેટલાકે પોતાના ઘરો સળ. બધી હકીકત નિપુણક જણાવે છે અને આ પ્રવેશ ગાવી દીધાં અને તેમાં બળી મુ; કેટલાકે ફાંસ પુરો થાય છે અને તે જાય છે અને વસ્તુપાળ દાખલ ખાઈ આપઘાત કર્યો જ્યારે કેટલાક ક્રોધના આથાય છે. અને રાજાની ઉજવલ કીર્તિનું વર્ણન કરે વેશમાં દુરમને ઉપર તુટી પડયા. કમલેક એક તુરૂક છે. પછી તેને જાસુસ કુશલક દાખલ થાય છે અને લડવૈયાના વેશમાં ત્યાં હાજર હતો તેણે નિર્દય સનિકે સંગ્રામસિંહ વસ્તુપાળની બુદ્ધિથી સિંહનથી છુટો બાળકોને મારી નાંખતા હતા તે બાળકોની ચીસોથી પડીને ખંભાત તરફ લશ્કર લઈને જતો હતો તે દયા આવવાથી રાડ પાડી જણાવ્યું “ભાગો, ભાગ, જણાવે છે. ખંભાતના સંરક્ષણ માટે લશ્કર એક વીરધવલ લશ્કર સાથે લોકોના બચાવ માટે આવે કરવાને હુકમ વસ્તુપાળ આપે છે અને સંગ્રામસિં- છે.” આ સાંભળીને તુરૂષ્ક સીપાઈએ નાઠા અને હના પ્રધાન ભુવનકને પોતાની પાસે બોલાવી મંગાવે વીરધવળ કયાં છે તે જોવા લોકે ચારે દિશામાં છે. ભુવનક જણાવે છે કે સંગ્રામસિંહ વીરધર જોવા લાગ્યા. તેણે પોતાનો વેશ કાઢી નાખ્યું અને લની મદદે જાય છે. તે પરથી ભુવનકને રજા આ લોકોને જણાવ્યું કે વીરધવલ જલદી કુચ કરી આ પવામાં આવે છે. નિપુણુક વસ્તુપાળને જણાવે છે તરફ આવે છે. તેનાં ઉત્સાહનાં વચન સાંભળી કે સંગ્રામસિંહ માહી નદી ઓળંગવાને તૈયાર હો લો કે તુરૂષ્કાની પાછળ પડયા અને વિરધવળની તે વખતે હું (નિપુણક) તેનાથી છુટો પડ્યો હતો. બીકથી તુર્કે ભાગી ગયા. વીરધવલે વસ્તુ માળની વસ્તુપાળ ધોળકાના રક્ષણ માટે બંદેબત કરી બુદ્ધિનાં વખાણ કરે છે અને વસ્તુપાલની બુદ્ધિથી ખંભાત તરફ જાય છે.
મ્યુચ્છ શીવાયના પિતાના બધા દુશ્મનોને તેણે જીત્યા અંક ૩:વીરધવલ અને તેજપાલ પ્રવેશ કરે એમ કહે છે. તેજપાળ તેને જણાવે છે કે વસ્તુછે. અરૂણોદય થવાની તૈયારી છે. વિરધવલ ચંદ્રના પાળે હમ્મીરને હરાવવાને માટે ગોઠવણો કરી છે અસ્તનું વર્ણન કરે છે અને કહે છે કે મોટાઓની માટે તે બાબતની ચિંતા કરવી નહી. વીરધવળ સાથે દુશ્મનાવટ કરવાથી અને ભારે મુશ્કેલીઓ આવી મિત્ર રાજ્યને પિતાની પક્ષમાં મેળવી લેવા પ્રયાણ પડે છે, મારવાડને રાજા જયતલ પોતાની તલવા કરે છે. રન બળનું અભિમાન રાખીને વિરધવલના લકર અંક ૪-કુવલયક અને શીઘ્રક નામે બે જાસુસો. સાથે જોડાયા નહતા તેનીજ સામે હમ્મીર મોરચા તુરૂષ્ક સિપાઇના વેશમાં પ્રવેશ કરે છે. શીધ્રક તેજમાંડવાને હતા તે બાબતના સમાચાર જાણવા વીર પાળની રાજનીતિ (diplomacy)નાં વખાણ કરે ધવળ ઘણે ઉત્સુક છે. કમલક નામનો જાસુસ પ્રવેશ છે કે વસ્તુપાળની સલાહથી શુદ્ધ થયેલી તે નીતિથી