________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મેળાઓ, કૃષિમેળાઓ, વિજ્ઞાનમેળાઓ વગેરે વિવિધ વિષયોને લગતા મેળાઓનું આયોજન કરવામાં આવે છે. માનવેતર મેળાઓ ઉપરાંત પશુઓના મેળાઓ પણ યોજવામાં આવે છે. વૌઠાનો મેળો ગધેડાના વેચાણ માટે ખૂબ જાણીતો છે. આ ઉપરાંત ધરણીધર અને ઢીમાના મેળાઓ જાનવરોના વેચાણ માટે અત્યંત જાણીતા છે.
લોકમેળાઓ લોકજીવનના ઉલ્લાસનું મોંઘેરું પર્વ જ નહીં પણ લોકસંસ્કૃતિનું સંગમસ્થળ પણ છે. જે તે પ્રદેશમાં વસતી વિવિધ જાતિઓ કોઈ પણ જાતના ભેદભાવ વિના મેળામાં ભેગી થાય છે, ત્યાં લોકજીવનનો સંસ્કાર વિનિમય થાય છે. મેળામાં વિવિધ જાતિઓનાં વસ્ત્રાભૂષણો, નૃત્યો, વાદ્યો, લોકગીતો, લોકબોલીઓ, હથિયારો, રીતરિવાજો, એમનાં દેવદેવીઓ અને ધાર્મિક માન્યતાો વગેરે વિશે જાણવા મળે છે. મેળામાં લોવનની કળાઓ પણ જોવા મળે છે. આથી લોકસંસ્કૃતિના અભ્યાસ માટે મેળાઓ અત્યંત ઉપોયોગી છે. હવે તો આ લોકમેળાઓમાં ઊતરી આવતા શહેરી પ્રવાસીઓ અને તેમની સાથે આવતાં શહેરી વેપાર, આનંદ-પ્રમોદનાં સાધનો વગેરેને કારણે મેળાનો મૂળ રંગ નાશ પામતો જાય છે. તેમનું કહેવાતું આધુનિકીકરણ થઈ રહ્યું છે. તેમ છતાં હજી લોકજીવનનો ઉમંગ-ઉછાળ, લોકસંસ્કૃતિની રંગીન કલાત્મકતા અને સ્વાભાવિક આનંદ ઘણે અંશે બચ્યાં છે.
આ રીતે મેળો એ ભક્તિ, શક્તિ અને સૌંદર્યનો ત્રિવેણીસંગમ છે, લોક-ઊર્મિની અભિવ્યક્તિનું સહિયારું સ્થાન છે. મેળો માનવીના થાકેલા મનને તાજગી બક્ષે છે તેથી જ લોકજીવનમાં મેળાઓ આજે ય એટલા જ મહત્વના
છે.
સંદર્ભ ગ્રંથો
-
(૧) ‘ગુજરાતની લોકકલા અને સંસ્કૃતિ' - શ્રી જોરાવરસિંહ જાદવ (૨) ‘ગુજરાતના ઉત્સવો અને મેળાઓ' - ડૉ. મૃદુલા એચ. મહેતા (૩) ‘ગુજરાતની અસ્મિતા' - શ્રી રજની વ્યાસ.
પથિક- સપ્ટેમ્બર-૧૯૯૯ - ૧૩
For Private and Personal Use Only
