Pathik 1998 Vol 38 Ank 12

________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir દેશની પરિસ્થિતિ અને રાષ્ટ્રભક્તિનાં ગીતો – ડૉ. પ્રિયબાળા શાહ એક સમય એવો હતો કે જ્યારે બ્રિટીશ સરકાર છાપાનાં ચોપાનિયાને દારૂગોળા સમાન ગણીને જપ્ત કરતી. છાપનારને સજા થતી. આવી સામગ્રી ગેરકાયદે ગણાતી. ગેરકાયદે થયેલી સામગ્રી ઘરમાં કે હાથમાં રાખી શકાતી નહીં. હાથમાં હોય તો ધરપકડ કે લાઠી ખાવાની તૈયારી રાખવી પડતી અને ઘરમાં હોય તો જમી આવે અને પકડાય તો દંડ થાય, સજા થાય અને જેલની હવા ખાવાનો વારો આવે. ગાંધીજીએ આઝાદી માટે આપેલી પ્રેરણા અને તે વખતના આંદોલનો, તેનો જુવાળ, આબાલવૃદ્ધ સૌને રંગી રહ્યો હતો. એ પ્રજા તરીકેનું કૌવત આજે નથી, પરંતુ તે કૌવતનો ખ્યાલ આવે તે માટે ત્યારના આરસી જેવા રાષ્ટ્રભક્તિના ગીતોમાંના કેટલાંકનું સ્મરણ કરીએ : અમે લીધી સ્વરાજની નોકરી રે, કેમ બેસી રહેવાય.. એ તો છે મોહનદાસ શેઠની રે, કેમ બેસી રહેવાય... ભારતકા શિરતાજ હમારા, એક લંગોટીવાલા હૈ, જ્ઞાન, ધ્યાન ઔર શક્તિસે, જો અહિંસક યુદ્ધ નિકાલા હૈ... * * * * * પોરબંદરનો ગાંધી વાણિયો રે... એનું સૂકું શરીર જાણે લાકડી રે... માંહે જોરાવર છે જીવ એવાં ગાંધી ગુજરાતે ઉતર્યા રે... ઈ.સ. ૧૯૧૫માં મહાત્મા ગાંધીએ આફ્રિકાથી ભારત આવીને સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામની હાકલ કરી. તેમની રાહબરી હેઠળ આઝાદીની લડત દરમ્યાન બારડોલી સત્યાગ્રહ, મીઠાનો કાયદો તોડવા દાંડીકૂચ, ધરાસણાનો સત્યાગ્રહ, દારૂના પીઠાનું પિકેટીંગ, વિદેશી કાપડની હોળી, ભારત-છોડો(ક્વીટ-ઇન્ડિયા) સંગ્રામ વગેરેના ઐતિહાસિક અધ્યાયો લખાયા છે. તેના માટે રાષ્ટ્રભક્તિનાં ગીતો લખાયાં છે. રાષ્ટ્રીય શાયર ઝવેરચંદ મેઘાણી જેવાં મેઘાવી કવિઓ, જયંતિભાઈ આચાર્ય, કપિલપ્રસાદ દવે, ઉમાશંકર જોશી, સ્નેહરશ્મિ, ફૂલચંદ શાહ, ત્રિભુવન વ્યાસ વગેરે કેટલાંયે નામી-અનામી કવિઓએ આ સમયમાં રાષ્ટ્રભક્તિનો ધોધ કાવ્યોરૂપે વહેવડાવ્યો હતો. તેમાં તે સમયની દેશની પ્રજાને આઝાદી માટેની ખુમારી અને બલિદાનની ભાવના કેવી હતી તે પ્રતિબિંબિત થાય છે. પ્રભાતફેરી અને સરઘસોમાં ગવાતાં ગીતો સ્વાતંત્ર્યના જાગેલા જુવાળને દરેકના દિલમાં સોંસરો પ્રવેશ કરાવીને ખળભળાટ મચાવી દેતાં, દિલના તાર ઝષ્ણઝણાવી દેતાં. તેમાંના કેટલાંક ગીતોની ઝાંખી કરીએ : તલી નથી પણ તીર છે, છાતી વિંધે સરકારની બોલો બિરાદાર જોરસે ઇન્કિલાબ ઝીંદાબાદ. તકલી તણાં એ તારમાં, બાજી ફના સરકારની... ચરખા ચલા ચલાકે લેંગે સ્વરાજ લેંગે ચરખા હિ તોપ બનેંગે, તકલી બને હૈ બરછી ' ગોલે કે સત કે હમ લેંગે સ્વરાજ લેંગે... * નિવૃત્ત આચાર્ય, માતુશ્રી વીરબાઈમા મહિલા કોલેજ, રાજકોટ પથિક - સપ્ટેમ્બર-૧૯૯૮ - ૧ For Private and Personal Use Only

SR No.	535456
Book Title	Pathik 1998 Vol 38 Ank 12
Original Sutra Author	N/A
Author	Nagjibhai K Bhatti and Other
Publisher	Mansingji Barad Smarak Trust
Publication Year	1998
Total Pages	32
Language	Gujarati
Classification	Magazine, India_Pathik, & India
File Size	3 MB

Page 4