Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ બોરસદ, પેટલાદ અને માતર તાલુકાનાં સ્થળનામાં
- પ્રા. માલાભાઈ કે. પરમાર
સ્થળનામો એ વિવિધ સ્થળો જેવા કે ગામો, નગરો, પર્વતો, નદીઓ, સરોવરોને ઓળખવા માટેની ભાષાકીય પ્રવૃત્તિ છે. સ્થળનામોનો અભ્યાસ એક તરફ ભાષાકીય પ્રવૃત્તિની પ્રક્રિયાની સમજ આપે છે. તો બીજી બાજુ જે તે સ્થળની સ્પષ્ટ ઓળખ આપે છે. અર્થાત એક સમયની બીજા સ્થળથી ભિન્નતા દર્શાવે છે. તમામ સમાજમાં વ્યવસ્થિત વ્યવહાર ચલાવવા માટે જુદાં જુદાં સ્થળોને ઓળખવાની ખૂબ જરૂર પડે છે. આ જરૂરિયાત સંતોષવા દરેક સમાજની પ્રવૃત્તિ અને જ્ઞાન મર્યાદામાં આવતા સંખ્યાબંધ સ્થળોની ઓળખ માટે કોઈને કોઈ નામ આપવામાં આવે છે. આવા નામને આપણે “સ્થળનામ તરીકે ઓળખીએ છીએ.
સ્થળનામોના અધ્યયનથી તાલુકાઓની ભૌગોલિક પરિસ્થિતિ, વનસ્પતિની માહિતી, જાતિઓ, વ્યક્તિસૂચકનામો વગેરેની માહિતી મળે છે. તેથી તાલુકાઓની પુરાવસ્તુ અને બીજી સામગ્રીથી તેના ઇતિહાસની પરિસ્થિતિ વધુ સારી રીતે સમજાય છે.
અહીં માત્ર બોરસદ, પેટલાદ અને માતર તાલુકાના સ્થળનામોની ચર્ચા કરી છે. ખેડા જિલ્લાના બોરસદ, પેટલાદ અને માતર તાલુકાના નકશામાં ગુજરાત' ગ્રંથમાં આપેલી યાદી મુજબ કુલ ૨૬૪ ગામો નોંધવામાં આવ્યા છે, આ તમામ ગામોનાં નામનો અર્થ શો થાય છે? તેનો અર્થ ક્યા પરિબળો પર આધાર રાખે છે. તે તપાસીને તેની મદદથી તાલુકાનાં સ્થળનામો સમજવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. તાલુકાઓના સ્થળનામોનાં પરિબળો :
બોરસદ, પેટલાદ અને માતર તાલુકાનાં નામકરણમાં જોઈએ તો બોરસદ એ વ્યક્તિ સૂચક નામ છે. બદરસિદ્ધિ નામની વ્યક્તિએ વસાવેલું ગામ છે. બંદરસિદ્ધિનું અપભ્રંશ થઈને બોરસદ થયું છે. આમ બોરસદ નામનો અર્થ સૂચવાય
- પેટલાદના નામકરણમાં જોઈએ તો પેટલાદ એ વનસ્પતિ સૂચક નામ છે પટલા એ નામનું વૃક્ષ એટલે કે પેટલા નામના વૃક્ષ નજીક વસેલું ગામ એટલે પેટલાદ.
એવી જ રીતે માતરના નામકરણમાં જોઈએ તો માતર=માતબર જગ્યા, સમૃદ્ધ પ્રદેશ, આબાદ પ્રદેશ માતબરનું અપભ્રંશ થઈને માતર થયેલું છે. બોરસદ, પેટલાદ અને માતર તાલુકાના ગામોનાં નામો જે પરિબળો ને આધારે પડેલા છે. તેની માહિતી આ મુજબ છે. વનસ્પતિ સૂચકનામઃ
બોરસદ, પેટલાદ અને માતર તાલુકાનાં ગામોના નામોનું અધ્યયન કરતાં જણાય છે કે, અહીં ઉગતી અનેક પ્રકારની વનસ્પતિ પૈકી કેટલીક વનસ્પતિએ ગામોનાં નામો પાડવામાં ફાળો આપ્યો છે. આવા ગામોમાં આસોદર, સારી, પીપળાવ, ડભોઉ, કુંજરા, પીપરીયા, વડાલા, લીંબાસી જેવા ગામો ગણવાય. આ ગામોમાં આસોદર એટલે આસોદરી નામના વૃક્ષ નજીક વસેલું ગામ, કસારી એટલે કસારી નામની વનસ્પતિ નજીક વસેલું ગામ. પીપળાવ એટલે પીપળાના વૃક્ષ નજીક વસેલું ગામ. ડભાઉડાભડા નામની વનસ્પતિ નજીક વસેલું ગામ કુંજરા = આંબળાનું વૃક્ષ, આંબળાવૃક્ષ નજીક વસેલું ગામ. પીપરીયા એટલે પીપળાના વૃક્ષ નજીક વસેલું ગામ. વડાલા એટલે વડના વૃક્ષ નજીક વસેલું ગામ લીંબાસી એટલે લીમડાના વૃક્ષ નજીક વસેલું ગામ.
* ઈતિહાસ - સંસ્કૃતિ વિભાગ, ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ, અમદાવાદ
પથિક - સપ્ટેમ્બર-૧૯૯૮ ૯ ૧૦
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 535456 |
| Book Title | Pathik 1998 Vol 38 Ank 12 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagjibhai K Bhatti and Other |
| Publisher | Mansingji Barad Smarak Trust |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 32 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Pathik, & India |
| File Size | 3 MB |