Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગુજરાતની અસ્મિતા : લોથલ શિાધના મંડાણની નોંધ]
શ્રી કાંતિલાલ ત્રિપાઠી લેથલ ટી શાથી અને કેવી રીતે શોધવામાં આવ્યું ?
ઈ. સ. ૧૯૪૭માં ભારત સ્વતંત્ર થયું એ સમયે હડપ્પીય (સિંધુ ખીણ) સંસ્કૃતિવાળા સ્થળે મહેં-જો-દડો અને હડપ વગેરે પાકિસ્તાનમાં જતાં રહેતાં, ભારતીય ગૌરવ માટે હમ્પીય સ્થળે શૈધવા કેન્દ્ર સરકારના આકિલોજિકલ સર્વે ઓફ ઈન્ડિયાએ ભારતના જુદાં જુદાં રાજ્યમાં આવેલી પિતાની ઓફિસમાં આદેશ આપતાં ગુજરાતમાં કેંદ્ર સરકારના, ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ, પશ્ચિમ વિભાગ “વડોદરાની ઑફિસના વડા . એસ. રંગનાથ રાવે સૌરાષ્ટ્રમાં પ્રાચીન ટીંબાઓની શોધખોળ કરતાં કરતાં સૌરાષ્ટ્રના ઝાલાવાડ-લીંબડી તાલુકામાં, ભાદર નદીને કાંઠે વસેલા રંગપુર ગામે, પ્રાચીન ટીંબા ઉપર આવી માટીપાત્રે એકત્ર કરતાં સાધારણ એવા એંધાણ સાંપડ્યાં કે અહીંયાં હડપ્પીય સંસ્કૃતિ છુપાઈને પડેલી છે. આથી સને ૧૯૫૪ ના જાન્યુઆરી માસમાં ખેદકામ શરૂ કરેલું.
એ ખેદકામમાં તામ્રકાંસ્ય યુગવાળી હડપ્પીય સંસ્કૃતિના અવશેષમાં અનેકવિધ ઓજારો, આયુધો, માટીનાં ઘરેણાં, કલાકૃતિઓ, ઘરવપરાશના દાગીના, માટીપાત્રો અને એ ઉપર પશુ મેર તેમજ વૃક્ષને ચિ, ચકમકની છરીઓ, તામ્ર-વસ્તુઓ, વજનિયાં, માટીની ત્રિકેણુકાર થેપલીઓ, લેટા, વાડકા, થાળીઓ, કેડિયા, માટીના દડા, કાણા કાણુવાળી બરણીઓ, બીકર, પ્યાલા વગેરે સાથે ચાર વસાહત મળેલી, લાલ માટીનાં પિલિશ કરેલાં માટીપાત્રોની સાથે માટીના થરો તેમજ અન્ય બીજા પુરાવા અને સાધના આધારે એના સંક્રમણ-કાલ સભ્ય ઓળખાતાં અમો બધા એવા તારણ ઉપર આવેલા કે અહીંયાં વસેલએ હડપ્પીય સંસ્કૃતિને નાશ ન થતાં, કારણોસર ધીરે ધીરે ક્યાંક બીજે ચાલ્યા ગયેલા છે. એ સંસ્કૃતિ કક્યાં ગઈ હશે એ અંગે અનુમાન કરવામાં આવેલું કે કદાચ રંગપુર, ભાલ પ્રદેશ નજીક હોવાને કારણે એઓ એ તરફે પણ ગયેલા હોઈ શકેઆથી એઓનું પગેરું શોધવા ડ. એસ આર. રાવ સહિત અમારી ટુકડીએ ભાલ-નળકાંઠા પ્રદેશના ધંધુકા તથા ધોળકાના એક એક ગામના પ્રાચીન ટીંબા-ટેકરા જોતા તપાસતા, ત્યાનાં માટીપાત્રો તથા કોઈ એક્ટિવિટીઝ મળે તે એ વગેરે એકત્રિત કરતાં કરતાં ધોળકા તાલુકાના લક્ષ્મીપુરા ગામથી એક ટીંબે જોવામાં આવ્યા, જે એક કિલેમીટર દૂર હતું. અને ત્યાં જવા માગતા હતા, પરંતુ વરસાદના ધોવાણથી મેળવાળા એ સાંકડા રસ્તા, ઠેર ઠેર પડી ગયેલા ખાડા, ઢીંચણ સુધી ભરાયેલાં પાણી વગેરેને કારણે અમેએ ગામમાં જીપ મૂકીને, એ ગામના એક ભાઈને સાથે લઈ કાદવ કિમ્યક કાંપ ખુંદતા ખુંદતા, પાણી ડહાળતા, લપસણી જમીનમાં કાળી માટી હેઈ લપસતા પડતા આખડતા ત્યાં પહોંચી ગયા. એ દિવસે સને ૧૯૫૪ ના નવેમ્બર માસની ૧૩ મી તારીખ હતી.
સાથે લાવેલા ભાઈને ટીંબાનું નામ પૂછતાં જણાવેલું કે અમે બધા ખેડૂતો થલના નામે ઓળખીએ છીએ, એવા એ લેથિલ ટીંબા ઉપર ચડતાં ચડતાં અને સમસ્ત ટીંબા ઉપર ફરતાં ફરતાં, એન્ટિવિટીઝ અને માટીપાત્રો વીણી વીણી જેટલાં એકત્રિત થાય તેટલાં એકત્રિત કરતાં લગભગ બેથી ત્રણ કોથળા માટીપાત્રોથી ભરાઈ ગયેલા, આથી અમે આનંદ-વિર બની ગયેલા, કેમકે રંગપુરમાંથી છેક નીચેના માટીના થરમાંથી જે હડપ્પીય માટીપાત્રો તથા એન્ટિવિટીઝ મળેલી તે અહીંયાં ટીંબાની ઉપરથી જ ખૂબ સાંપડવા લાગતાં, અમારો આત્મવિશ્વાસ એ દઢ થશે કે આ ટીંબા ઉપર જે ખેદકામ કરવામાં આવે તે ટાઈ ગયેલા પુરાવશેષે એક અજબની શોધ પુરવાર કરશે. પથિ-પિલવાંક
ટે,-નવે.૧૯૯૦
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 535349 |
| Book Title | Pathik 1990 Vol 30 Ank 01 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | K K Shastri and Other |
| Publisher | Mansingji Barad Smarak Trust |
| Publication Year | 1990 |
| Total Pages | 100 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Pathik, & India |
| File Size | 6 MB |