________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તમામ અધિકારે તાલુકદાની પાસે હતા, પરંતુ રાજા સગીર વયની હેય કે રાજય માથે દેવું હોય તેવા વખતે મહેસુલ સંબંધી વહીવટ પોલિટિકલ એજન્ટ કરતા હતા. | તાલુકા અને ગરાસિયા જમીનદાર સિવાય સૌયદ બ્રાહ્મણ ભાટ ચારણ વગેરેને પણ અખંડ ગામે ધર્મદામાં આપવામાં આવતાં હતાં. આ લેકેના હક્ક પહેલાં ગરાસિયા જેટલા જ હતા, પરંતુ ૧૮૬૩ પછી એઓની સત્તા મર્યાદિત કરીને માત્ર ઊપજ ખાવાની સત્તા આપી હતી.
છવાઈદારે કાઠિયાવાડમાં ઘણું છવાઈદારો પણ હતા તેમને એમના ભરણપોષણ માટે અથવા રાજયની ચાકરીના બદલામાં જમીન આપવામાં આવતી હતી. આ જમીનને હલ કેટલાકને હયાતી સધીને તે કેટલાક વંશપરંપરાગત સૂધીને હતું, પરંતુ એમને ગરાસિયા જેટલા હક
જદારી કે દીવાની અધિકાર આપવામાં આવેલ ન હતા. - આ ગામના પટેલ હવાલદાર પસાયતા હજામ અને ભંગીને પણ રાજ્યની ચાકરી બદલ જમીન આપવામાં આવતી હતી. - મહેસૂલ: મહેસૂલ બે રીતથી ઉઘરા ધામાં આ તું હતું : એક રાજભાગ તરીકે અનાજના સ્વરૂપમાં અને બીજુ રેકડ નાણુના સ્વરૂપમાં ઉઘરાવવામાં આવતું હતું. વેરાની પણ ઘણું જુદા જુદા પ્રકાર હતા.
આમ, કાઠિયાવાડને રાજકીય ઈતિહાસ ઘણે વિસ્તૃત અને અદ્વિવી છે તથા હિંદુસ્તાનના સ્વતંત્ર રજવાડાંઓમાં કાઠિયાવાડનાં પાત્ર રાજપૂત રાજા ઘણાં પ્રસિદ્ધ અને સારા વહીવટ માટે ખૂબ જ જાણતાં હતાં. છે. દફતર વિભાગ, ગાંધીનગર-૩૮૨૦૧૭
સંદર્ભ 1. કાઠિયાવાડ સર્વ સંપ્રલ, ૧૮૮૬, કર્નલ જે ડબલ્થ વૈદ્યન ૨. સૌરાષ્ટ્ર દેશને ઈતિહાસ ભાગ-૧ (૧૮૬૮), ભગવાનલાલ સંપતરામ ૩, એ કલેકશન ઑફ ટ્રીટીઝ, એનેજમેન્ટ, એન્ડ સનઝ રિલે ઈટિંગ ટુ ઈન્ડિયા
એન્ડ નેઈબરિંમ કન્ટ્રીઝ, પાઈન સી. વી. અહિય
માર્ચ૧૦
પથિક
For Private and Personal Use Only
