Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫૦
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાર.
[ વૈશાખ
રામાનુજાચાર્ય જેવા વાદીની માન્યતા જૈનદર્શનને સ્વીકાર્ય નથી. એવી પ્રામાણ્ય નિશ્ચય કરવાની આ ત્રીજી થીયરી, વિશ્વરચનાને અનુકુળ જ્ઞાનના પ્રમાણુતાની માન્યતા જૈન દર્શનને અનુરૂપ નથી. આખા વિશ્વની રચના એક જ તત્તવમાંથી થયેલી છે. વિશ્વના જૂદા જૂદા દેખાતા ભાગે એક જ તત્વના અંશે છે, એક જ તવમાંથી ઉદ્દભવે છે, અને એક જ તત્વમાં વિલય પામે છે, અને તે તત્વ વેદાંત પ્રમાણે ચેતન્ય છે. આવી માન્યતા જૈન દર્શનની નથી. આ એક તત્ત્વવાદની વિચારણા સાથે સંસારની વ્યવસ્થાને વિચાર કરીએ તે જૈનદર્શન પણ એમ તો માનતું નથી કે જગતની રચનામાં આવતા ભિન્નભિન્ન તો એકબીજાથી તદ્દન સ્વતંત્ર છે, એક બીજા સાથે કોઈ સંબંધ વિનાના છે, યથેચ્છ પ્રવૃત્તિ કરવાવાળા છે, અને આખી વિશ્વરચના કઈ એક સનાતન નિયમને આધીન નથી. તત્વાર્થ સૂત્રમાં અજી-ધર્મ, અધર્મ, આકાશ, કાળ અને પુદ્ગલ તથા જીવને પરસ્પર કે ઉપકાર છે, જેને એક બીજા સાથે કે ઉપકાર છે તે (૫-૧– ૧૮-૧૯-૨૦-૨૧) બતાવેલ છે. શ્રી ભગવતીસૂત્રમાં પણ અનાદિ લેકસ્થિતિમાં એક બીજા પદાર્થો એકબીજાને આશ્રીને કેવી રીતે રહ્યા છે, આકાશ વાતમાં પ્રતિષ્ઠિત છે વિગેરે વર્ણન આપી છેવટે કહ્યું છે કે–અજી જીવમાં પ્રતિષ્ઠિત છે, જીવ કર્મમાં પ્રતિષ્ઠિત છે, અ ને એ સંગ્રહિત કરેલા છે, જેને કમે સંગ્રહિત કરેલ છે. અર્થાત લેકમાં એવા સમસ્ત પદાર્થોને એક બીજાને આધાર અને ઉપકાર છે. એટલે જેનદર્શન વિશ્વરચનામાં જૂદા જૂદા સ્વતંત્ર બે માને છે. તે સ્વતંત્ર અંતિમ વખતે એક પદાર્થમાં લય પામતા નથી, એટલે તે રીતે જોતાં જેનદર્શન અતવાદી નથી. પણ જૈનદર્શન એટલું તે માને છે કે વિશ્વરચનામાં ભળેલા જૂદા જૂદા તો એકાંત સ્વતંત્ર નથી. એક બીજાને સહાયક અને ઉપકારક છે. બધા એક સનાતન નિયમને આધીન છે. તે સનાતન નિયમ કર્મનો છે, માટે જ ભગવતીસૂત્રકાર કહે છે કે-અજીનો આધાર જીવો છે. અછવાની વ્યવસ્થા અને આશ્રીને છે, અને જીવો કર્મમાં પ્રતિષ્ઠાન પામેલા છે, અને જીવનની વ્યવસ્થા કર્મને આધીન છે. આ પ્રમાણે લેકમાં એવા જીવો અને અને સંબંધ ન માનવામાં આવે, એક બીજાને એકાંત ભિન્ન માનવામાં આવે તો ધર્મયાન, ધર્મના અનુષ્ઠાને, મોક્ષ માટે પ્રવૃત્તિ, પુનર્ભવની માન્યતા વિગેરે સવે પરમ પુરુષાર્થ-મોક્ષ પ્રાપ્ત કરવાના સાધને અને હેતુઓ ન થઈ જાય, નિરર્થક થઈ જાય, અને સમાજ કે ધર્મવ્યવસ્થા જેવું કાંઈ રહે નહિં. કેઈપણ સનાતન ધર્મ આવી માન્યતા ધરાવી શકે નહિ.
ઉપર પ્રમાણે વિચાર કરતાં જ્ઞાનના નિર્ણય માટે જે વિશ્વરચનાઅનુરૂપ જ્ઞાનપ્રામાણ્યવાદ (Coherence theory of the validity of Knowledge)ની થીયરી પ્રતિપાદન કરવામાં આવે છે તે જૈનદર્શનની માન્યતાથી અસંગત નથી. સ્યાદવાદ દષ્ટિએ જોતાં વિશ્વરચનાના તો એકાંત ભિન્ન નથી. એકાંત અભિન્ન
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 533791 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1950 Pustak 066 Ank 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 9 MB |