Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેન કાવ્ય સાહિત્ય. એ
લેખિકા–મૃદુલા છોટાલાલ કોઠારી. ગુજરાતી કવિતા સાહિત્યમાં જૈનોનો ફાળો નોંધપાત્ર છે. પ્રાચીન જૈન મહાત્માઓએ રચેલા સ્તવને કે પૂજાની ઢાળા એના પ્રતીક છે. જૈન તત્ત્વજ્ઞાનના નવનીતરૂપ એ ભકિત કાવ્ય ખૂબ અલંકૃત ભાષામાં નથી લખાયા, પરંતુ સાદી, સરળ જૈન સમાજનું નાનું બાળ' પણ સમજી શકે તેવી, છતાંય સચોટ ભાષામાં લખાયાં છે. જેન, તત્વજ્ઞાનના અભ્યાસની ઈચ્છા ધરાવનાર કદાચ બહુશ્રુત ન હોય તેય ફકત આ સ્તવન, પૂજાની ઢાળ કે સ્તુતિએનું ચિંતનશીલ વાંચન જ તેને જૈન તત્વને સાર સમજાવી શકે તેમ છે. પછી એ સમજવા માટે તેને શાસ્ત્રોની ભાંજગડમાં ઊતરવું પડે તેમ નથી.
આમ તે આવા કાવ્યોની રચના ઘણા જૈન મહાત્માઓએ કરી છે, પરંતુ તેમાં મુખ્યત્વે શ્રી આનંદધનજી, શ્રીમદ્દ યશોવિજ્યજી, શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિ, શ્રી દેવચંદ્રજી, શ્રી વીરવિજયજી, શ્રી મોહનવિજયજી ઈત્યાદિને ગણી શકાય. આ સિવાય બીજા ૫ણું ઘણું મહાત્માઓએ સુંદર કાવ્યરચનાઓથી જૈન સાહિત્યને સમૃદ્ધ બનાવ્યું છે.
જેને કવિતા સાહિત્યના મુખ્યત્વે ત્રણ વિભાગ પડી શકેઃ-(૧) સ્તવન (૨) સજઝાયો (૭) પૂજાની ઢાળો. સ્તવને એટલે તીર્થકરોને ઉદ્દેશીને રચાયેલા ભકિતગીત. તેમાં પ્રભુના ગુણોનું વર્ણન અથવા તે તેમના જીવન અને જીવનનો તાદા ચિતાર તથા તેમની અપેક્ષાએ પિતાને આત્મા કેટલી નીચી કક્ષાનો છે એ પ્રકારને આત્માનંદ હેય છે. સ્તવનમાં જિનેશ્વરના ચૈત્યવંદન કે સ્તુતિઓનો સમાવેશ થઈ જાય છે.
સઝાય એટલે ધર્મની દૃષ્ટિએ જૈન સમાજમાં ઊંચું સ્થાન ભોગવતી કોઈપણ પ્રાચીન વ્યક્તિના જીવનના કેાઈ જવલંત પ્રસંગને આલેખતું ખંડકાવ્ય. પછી તે પાત્ર તીર્થકર હોય કે કોઈ સામાન્ય સાધુ હોય, શ્રાવક હોય કે શ્રાવિકા હોય. વધુ સ્પષ્ટતાપૂર્વક કહીએ તે જૈન સમાજના પુણ્યક આત્માઓના સ્મરણમાં લખાએલી પ્રશસ્તિઓ એટલે સજઝાય. કેટલીક વાર સજઝાયોમાં સત્ય વગેરે આત્મિક સદ્દગુણ કે ક્રોધાદિક દુર્ગુણાનું વર્ણન પણ આવે છે.
પૂજાની ઢાળે એ સ્તવન જેવી જ પરંતુ તત્વજ્ઞાનથી ભરપૂર રચનાઓ છે. હવે થોડીક ઉદાહરણો જોઈએ.
બાળપણે આપણુ સસનેહી, રમતા નવ નવ વેશે, આજ તમે પામ્યા પ્રભુતાને, અમે તો સંસારીને વિષે
હે પ્રભુજી એલંભડે મત ખીજે. ભક્તને એના આરાધ્ય દેવ પર ફાવે તે આક્ષેપ કરવાની છૂટ હોઈ શકે અને એટલે જ કવિ લખે છે કે “ આપણે બંને સંસારનું પરિભ્રમણ કરતા કરતા અનંતીવાર સાથે
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 533791 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1950 Pustak 066 Ank 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 9 MB |