________________
Sતાના કામ
સાત નયની દૃષ્ટાંતરૂપે ઘટના !
Sાના મન ના
આ
જ
દિશી
પ્રોજક : મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજયજી (સંવિજ્ઞાપાક્ષિક) કોઈ પણ વસ્તુની યથાર્થ પરીક્ષા કરવામાં નયધટના કરી શકાય છે. ઇતર અંશને અપલાપ કે પ્રતિક્ષેપ કર્યા વિના વસ્તુના કોઈ એક સદંશનું ગ્રહણ કરે તે અપેક્ષાવિશેષનું નામ નય, એમ તેની શાસ્ત્રીય વ્યાખ્યા છે; અથવા વ્યુત્પત્તિથી જોઈએ તો ‘ની' ધાતુ દોરી જવું-લઈ જવું, તે પરથી નય એટલે આગળ ને આગળ વસ્તસ્વરૂપ ભણી દેરી જાયલઈ જાય તે નય અથવા નય એટલે નીતિ-ન્યાય એમ સામાન્ય પરિભાષા છે. અર્થાત પ્રમાણુપુરસ્કાર સન્યાસસંપન્ન કથન તે નય અને શ્રી જિનપ્રણીત નય પણ સન્યાસસંપન્ન યાયાધીશની જેમ મધ્યસ્થ પરીક્ષા કરનારે હેઇ તેને નય નામ યથાર્થ પણે ઘટે છે.
એટલે નયનો પ્રયોગ પરમાર્થ સમજવા માટે અને પામવા માટે જરૂર કરી શકાય. અર્થાત આત્મશ્રદ્ધાના અનુમાપનમાં, ૫રમાર્થ પ્રાપ્તિના ઉપક્રમમાં, ભક્તિવિષયમાં કે ચરણસેવા આદિ વિષયમાં તેની યથાર્થ અર્થધટન કરી શકાય અને તે પ્રમાણે શ્રી દેવચંદ્રજી આદિ મહાત્માઓએ કરેલ છે, માટે એમ કરવામાં કાંઈ દૂષણ કે વિરોધ જેવું નથી, એટલું જ નહિ પણ આત્માથી મુમુક્ષને પરમાર્થ સમજવા માટે ને પામવા માટે તે પરમ ઉપકારી હાઈ પરમ પ્રશસ્ત અને રસપ્રદ છે.
સાત નોમાંથી પ્રથમના ત્રણ નો બાહ્ય નિમિત્ત સાધન છે, અને પછીના ચાર નો અંતર (ઉપાદાન) સાધન છે.
છાત-જેમ એક સેનીને કંઠી ઘડવાની ઈચ્છા થઈ. જે તે પ્રબળ પરિણમી ન હોય તે સેનાને અભાવે વા સંગના અભાવે કંઠીનું કાર્ય થઈ શકતું નથી, પણ જ્યારે પ્રબળ ઇરછા થાય છે ત્યારે તનતોડ પ્રયત્ન કરીને કાર્ય કરવા ઉત્સુક બને છે. જેથી કાર્ય કરવાની દઢ ઈચ્છા-સંક૯૫ તે “નૈગમ નય '. નિગમ શબ્દનો અર્થ સંક૯૫ પણ થાય છે. સંક૯૫ માત્રને વિષય કરવાવાળા નૈગમ નય કહેવાય છે. કાર્ય કેમ કરવું २४. शतक चूणि नं. २३८० बृ. ३२०० जे. चंद्र महत्तर
मुद्रित २५. सत्तरि चूर्णि (. નારિત)
मुद्रित
प्रकीर्ण
२६. आद्य पंचाशक चूर्णि ग्रं. ३३०० वृ. यशोदेव सं. ११७२ वृ. २७. चैत्यवंदन चूर्णि पं. ८४० यशोदेव सं. ११७४ जे. नं. १७० पाटण भं. सू. पृ.८८ २८. वंदनक चूर्णि अं. ७२७ बृ. २९. प्रत्याख्यान चूर्णि
- ૧૯૮)
