________________
અંક ૫ મા ]
વૃદ્ધ માતાને ઉદ્દેશી ખજાર માર્ગે જતાં કુ વરને જોઇ પૂછેલું કે—એ કાણુ છે ?
અધ્યાત્મ શ્રીપાલચરિત્ર.
ભાળી દિકરી, ખખર નથી ? એ આપણા રાજાના જમાઇ છે. ઉપરના શબ્દ કાને પડતાં જ શ્રીપાલકુંવરનું હૃદય હાલી ઊયું! નીતિકારનુ વચન યાદ આવ્યુ. શ્વસુર પક્ષે એળખાવું એ તેા અધમાધમ ! સ્વગુણ્ણાની ખ્યાતિએ ઉત્તમ, પિતાના નામે પિછાન એ મધ્યમ, માસાળ પક્ષે ઓળખાણ એ અધમ પણ અહીં તા એમાંનું કંઇ જ નહીં! ભલેને સાહેબી સર્વ પ્રકારની હાય પણ એના ઉપયેગ શે ? હવે અહીં ઘડી પણ ન રહેવાય ! ક્ષત્રિય બચ્ચાની ખ્યાતિ તેા પેાતાની ભુજાઓના મળ–પરાક્રમવડે જ અકાય. એ વેળા જ પરદેશ જઇ ભાગ્યપરીક્ષા કરવાના નિશ્ચય કર્યો. ઘરમાં પગ મૂકતાં જ માતુશ્રીને ઉદ્દેશી કહ્યું.
માતાજી, હું પરદેશ જવા ઇચ્છું છુ અને તે પણ આવતી કાલે જ. આ શબ્દો એ મયણાસુંદરીનું ધ્યાન ખેચ્યું અને
રાણી કમળપ્રભા તેા રડવા જેવા થઇ ગયા. ગળગળા સાદે મેલ્યા દીકરા, માંડ માંડ સુખના : દિવસ જોવાના આવ્યા. માપી રાજ્ય અને સાહિત્રી તે અંજલીમાંથી પાણી વહી જાય તેમ ઇચ્છા ન છતાં ચાલ્યા ગયાં. રસ્તાના ભિખારી જેવુ જીવન થઈ પડયું! કંચનવણી હારી કાયા ‘ કાઢ ’જેવા મહારાગના ભાગ અની. એના નિવારણ અર્થે તને પારકાના ભાંસે સાંપી મહાક પુત્રસ્નેહને ઘડીભર વીસારી મૂકી હું અજાણ્યા મુલકમાં ભટકી. કયાં કયાં રખડી અને કેાને
૧૧૩
કેને આજીજી કરી એ ફ્ક્ત મારા આત્મા જ જાણું છે. બાલુડા, એક તારા સ્નેહના કારણે એ બધું સહ્યું. પૂર્વના પૂન્યથી પુન: મેળાપ થયેા અને તને નવે અવતારે જોયા. ઉપકાર માન આ કુળવંતી વહુનેગુણવંતી મયણાના કે જેણે ફરીથી આ સુખના દિન દેખાડયાં. હવે શા કારણે અમને ત્યજી દેવા તૈયાર થયા છે?
માતાના સવાલના જવાબ અને એ પછી મયણાસુંદરીની માંગણી આદિ રસમય વૃત્તાન્ત હવે પછી.
<
સાતમા પ્રસંગમાં જ્ઞાન—ક્રિયારૂપ બેલડીએ જ ભવતરણી અને સર્વ દુ:ખહરણી છે એ વાત યાદ રાખવા જેવી છે. એમાં પણ પહેલું જ્ઞાન ને પછી ક્રિયા ' પર તેા લાલ લીંટી જ શેાલે. આઠમા પ્રસંગમાં કુળને માંપણ ન લાગે, કીર્તિને ડાઘ ન એસેની વૃત્તિના પ્રશ્નન થાય છે તેમ સંસ્કારથી સીંચાયેલ પ્રજા વિડલના વાંક ન જોતાં પેાતાના ક`દોષ જોઇ પવિત્રતા માટે કેવા ભાગ ભજવે
છે, એ જોવાય છે. ધરમથી કરમ ઠેલાય છે એ સાચુ· ઠરે છે. નવમા પ્રસંગનુ ચિત્ર તેા આપણા સંસારમાં મનતા અનાવની એક વાનગી છે. પ્રશ્ન એ ઉર્દૂભવે છે કે કયાં એ પૂર્વની માન્યતા અને કયાં આજની પ્રજાની માન્યતા ! એ કાળના
સાહસની ઝાંખી આજે કેટલા પ્રમાણમાં જોવાય છે? માતાના હૃદયમાં વાત્સલ્યતા એ
કાળે હતી અને આજે પણ છે છતાં હવેના પ્રસગથી એ વચ્ચેના કૈંક સમજાશે. શ્રીપાલ ચરિત્ર આવા મેધપાઠથી ભરપૂર છે તેથી તે એ વારંવાર યાદ કરવુ... રુચિકર છે. ( ચાલુ)