________________
૧૧૦
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ ફાગણું ઉત્તર–બદલાવા તો ચારે જોઈએ પરંતુ તેમાં મુખ્યતા રસની છે તેથી તેને ચલિતરસ કહેલ છે. કેઈપણ પદાર્થ કયારે ચળિતરસ થાય છે કે થયો છે તે આપણે છઘથ એકાએક સમજી શકીએ નહી. તેમાં દૂધ, દહીં, મીઠાઈ વગેરેની મર્યાદા તો શાસ્ત્રકારે બાંધેલી છે.
પ્રશ્ન ૧૬-ખારા મીઠા પાણીને, સચિત્ત અચિત્ત પાને તેમજ કડવી ને મીઠી અનેક પ્રકારની વનસ્પતિઓને નિયમ ધારનારે જુદા જુદા દ્રવ્ય તરીકે ગણવા કે કેમ?
ઉત્તર–જુદા જુદા દ્રવ્ય ગણવા. પ્રશ્ન ૧૭–ોળ, ખાંડ, સાકર વગેરેને અમુક કાળે તેમજ અમુક સંગે રંગ બદલાય છે તો તેને અભક્ષ્ય ગણી શકાય?
ઉત્તર–માત્ર રંગ બદલાવાથી અભક્ષ્ય ન કહેવાય, રસ વિગેરે બદલાવા જોઈએ. પ્રશ્ન ૧૮-ચારે કષાય સંબંધી સમુદ્દઘાત જુદા જુદા હોય કે કેમ? ઉત્તર–જુદા જુદા હોય.
પ્રશ્ન ૧૯–ચક્ષુ વિગેરે ચાર પ્રકારના દર્શન કહ્યા છે તેમાં દર્શન શબ્દને અર્થ શું સમજવો ?
ઉત્તર–એમાં દર્શન શબ્દ દેખવાના અર્થમાં છે પરંતુ તેને સામાન્ય ઉપગરૂપ સમજવા. અચક્ષુદર્શનમાં ચક્ષુ સિવાયની બીજી ઇંદ્રિયવડે જાણવાનું સમજવું.
પ્રશ્ન ૨૦ –મિથ્યાત્વી દેવો કુદેવમાં અરિહંત વિનાના દેવને, કુગુરુમાં મુનિરાજ વિનાના બીજા ગુરુને, કુધર્મમાં અરિહંતે કહેલા ધર્મ સિવાય અન્ય ધર્મને માનનારા સમજવા કે કેમ ? ઉત્તર–મુખ્ય વૃત્તિએ તેને જ સમજવા.
પ્રશ્ન ૨૧–દાન, શિયળ, તપ ને ભાવ એ ચાર પ્રકારને ધર્મ આહારાદિ ચાર સંજ્ઞાન તેમજ ચાર કષાયના નિવારણ મટે સમજ કે કેમ ? "
ઉત્તર–એ ચાર પ્રકારનો ધર્મ ચાર પ્રકારની સંજ્ઞાના બળને ઘટાડે છે, કષાયની અલ્પતા કરે છે પરંતુ એમાં ક્રમ સમજ નહિં.
પ્રશ્ન ૨૨–પૈષધના એકાસણામાં વાપરવાની વસ્તુ પ્રથમ તૈયાર કરાવે અને પછી એકાસણમાં વાપરે તે તેને એષણ સંબંધી દોષ લાગે કે નહિ ?
ઉત્તરએષણાના ૪૨ દેષ ખાસ મુનિ માટે છે, શ્રાવક માટે નથી તેથી એમાં પોષહ કરનારને દોષ લાગતો નથી.
પ્રશ્ન ૨૩–મુહપત્તિ એગ્ય સમયે ન વાપરવાથી કઈ જાતને દેષ લાગે? - ઉત્તર--ભાષાસમિતિની વિરાધનારૂપ દોષ લાગે. આ બાબત વધારે ચર્ચા મુનિરાજની સમક્ષ જઈને કરવા ગ્ય છે.
પ્રશ્ન ૨૪–તિર્યંચ ને મનુષ્યના નિર્વાણુ નામકર્મમાં ફેરફાર હોય કે કેમ?
ઉત્તર-હાય જ, કર્મથી એકેક પ્રકૃતિમાં જુદા જુદા નિમિત્તને લઈને અનેક ભેદ પડે છે.
સ્વ૦ કુંવરજીભાઈ
