________________
فارغكرنفايفك وقافي في مكافح عند
3 તાર્કિક યુક્તિઓવાળી શ્રી યશોવિજયજી ૬ છે મહારાજે રચેલી શ્રી વીરપરમાત્માની સ્તુતિ
न्यायखण्डखाद्यम्
જૂન-( ૮ )= લેખક-શ્રી જીવરાજભાઈ ઓધવજી દેશી. B. A. LL. B.
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૩૭ થી શરૂ ) सम्बन्ध एव समवायहतेन जाति-व्यक्त्योरभेदविरहेऽपि च धर्मिक्लुप्तौ । स्याद्गौरवं धनुगतव्यवहारपक्षे-ऽन्योन्याश्रयोऽनुगतजातिनिमित्तके च.॥३१॥
શ્લેકાર્થ–સમવાય સંબંધનો નિરાસ થતાં, જાતિ અને વ્યક્તિનો અભેદ નથી એવી માન્યતામાં જાતિ અને વ્યકિત વચ્ચે કોઈ સંબંધ રહેતો નથી; જાતિને ધમ માનવામાં ગૌરવ થાય છે. જાતિ જાતિ એવી બુદ્ધિના નિમિત્તભૂત અનુગત વ્યવહાર પક્ષમાં અન્યોન્યાશ્રય દોષ આવે છે.
ભાવાર્થ-જૈન દર્શન પ્રમાણે બે પદાર્થો ત્યારે જ ભિન્ન માની શકાય કે જ્યારે કાં તો બંને વચ્ચે સંગ સંબંધ જ હોઈ શકે, જેમ ભૂતલ અને ઘટ; અને કાં તો બંને વચ્ચે અત્યન્ત અપ્રાપ્તિ જ હોય જેમ કે હિમાચળ અને વિંધ્યાચળ. આ સ્થિતિ સિવાયની કોઈ પણ વસ્તુઓ હોય તે અભેદબુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરનાર જ હોવી જોઈએ.
ગ્રંથકાર મહારાજ કહે છે કે જાતિ અને વ્યક્તિને અભેદ ન માને તો જાતિ વ્યકિત સાથે સંબંધ રાખે છે તેવી બુદ્ધિ જે ઉત્પન્ન થાય છે તે કાં તો મિચ્યા હોવી જોઈએ અથવા જાતિ વ્યક્તિને અભેદ માનવો જોઈએ. જાતિ વ્યક્તિ સાક્ષાત્કાર થાય છે એટલે અલકમાં પણ આત્મ દ્રવ્ય રહેવાનો પ્રસંગ આવે, પરંતુ ધર્માસ્તિકાય તથા અધર્માસ્તિકાય દ્રવ્યો કે જેની સહાયતા વગર હાલી ચાલી શકાય નહિં તેમજ સ્થિર રહી શકાય નહિં ) અલકમાં ન હોવાથી ત્યાં જીવ તથા પુદ્ગલ દ્રવ્યનું જવું અને રહેવું બની શકે નહિં. તેમજ જ્ઞાન અરૂપી હોવાથી સૂર્યના કિરણની જેમ પરિમિત ક્ષેત્રમાં રહેલા આત્મામાંથી નીકળીને બહારની વસ્તુઓની સાથે સંબંધિત થાય તો આત્મા અનાત્મા થઈ જાય અને જે વસ્તુઓમાં જ્ઞાન પ્રવેશ કરે તે બધીયે આત્મસ્વરૂપે થઈ જાય માટે આમાના અંદર અભિપણે રહીને જ જ્ઞાન વધુ માત્રને બાધ કરાવે છે, જેથી આત્માને જ્ઞાન ગુણ વાપરવાને વસ્તુ માત્રનો ય તરીકે ઉપયોગ કરો પડે છે એટલે આત્મા પરવરતુઓનો ભેસ્તા માત્ર જ્ઞાતા તરીકે જ બની શકે છે. --(ચાલુ)
