Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક પ ની ] ઉતપન્ન થઈને તેનું ફળ દેવ પણામાં ભગવે છે, અને કે મનુષ્ય અવસ્થામાં આત્મા હતો તે જ આત્મા દેવ અવસ્થામાં છે. અહીં આત્મા જે મૂળ વસ્તુ છે તેની મુખ્યતાવાળી અપેક્ષા છે. પ્રથમમાં આત્માના દેહવાળા પર્યાયની અપેક્ષા નથી.
નિત્યનિત્ય આત્મા–આત્માને એકાંત નિત્ય માનવાથી કે એકાંત અનિત્ય માનવાથી તેમાં આ દ્રવ્યની તથા પર્યાયની અપેક્ષાઓ કઈ પણ રીતે સંભવતી નથી. આમ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ આત્મા નિત્ય છે અને પર્યાયની અપક્ષાએ આત્મા અનિત્ય છે. આત્મા દેવ, મનુષ્ય, પશુ, પક્ષી આદિ પર્યાયો ધારણ કરે છે તે અપેક્ષાએ અનિત્ય છે અને ગમે તેટલા તથા ગમે તેવા પર્યાયે ધારણ કરે પણ આત્માનો નાશ થતો નથી-દરેક પયયમાં આત્માની હૈયાતી કાયમ રહે છે તે અપેક્ષાએ આત્મા અમર છે-નિત્ય છે. આ નિત્યાનિત્ય અવસ્થા દરેકના અનુભવમાં આવે તેવી છે એટલે અપેક્ષાએ કથંચિત્ નિત્યાનિત્ય માનવાની જરૂર છે.
ઔદચિક ભાવથી જીવ કમને કર્તા-ભોક્તા છે–આ જીવ ઔદયિક ભાવના ઉદયથી કર્મ કરે છે અને ભોગવે છે, તે દયિક ભાવનો નાશ થવાથી કાંઈ પણ કર્મ કરતા નથી અને ભગવત પણ નથી. જીવ જ્યારે કર્મ કરે છે તે વખતે ઔદયિક ભાવ તેમાં નિમિત્ત કારણ થાય છે એટલે જ્યારે આત્મામાં નરક, તિર્યંચ, મનુષ્ય, દેવ એ ચાર ગતિ, કંધ, માન, માયા, લેભ એ ચાર કષાય; પુરુષ. મી, નપુંસક આ ત્રણ વેદ; મિથ્યા દર્શન, અજ્ઞાન, અસંયમ, અસિદ્ધત્વ, કૃષ્ણ, નીલ. કાપત, તેજે, પ. શુક્લ આ છ વેશ્યા એમ એકવીશ ઔદયિક ભાવનો ઉદય થાય છે ત્યારે જીવ શુભાશુભ કર્મ ઉપન્ન કરે છે અને તેનાં સુખ-દુઃખાદિ ફળ ભગવે છે. જ્યારે આ ઔદયિક ભાવની સત્તા નાશ પામે છે ત્યારે જીવ નવીન કર્મ બાંધતા નથી અને તેના ફળ ભોગવતો પણ નથી.
વિષે આત્માને સુખ-દુ:ખ આપતા નથી –ઇદ્રિના વિષયે છે તે અચેતન છે. તે ચેતન આત્માને સુખ-દુ:ખ આપી શકતા નથી, છતાં અનાનો જીવ વિક૯પ-ક૯૫નાઓ વડે તેમાં સુખ-દુ:ખ આપવાને આરેપ કરે છે.
સં૫થી ઈનિષ્ટ – વ્યગુણપય સંક૯પ કર્યા વિના આત્માને છતા કે અનિષ્ટતા માટે થતાં નથી. કોઈ પણ દ્રવ્યના ગુણ કે પયામાં મારાપણાનો * પારકાપણાને, સારાપણાને કે ખોટાપણાનો, સુખદાતાને કે દુઃખદાતાનો ૨૫ ઊડ્યો કે તરતજ તેમાં અથવા તે માટે કરાતા રાગદ્વેષથી જીવનું છે કે નિષ્ટ થવાનું જ. અને જે તેમ ન કરે તો જીવનું ભલું કે બુરું થતું નથી. તેથી વ્યય થાય છે કે જીવના ઈષ્ટ કે અનિષ્ટ થવામાં સં વિકપ જ કારણરૂપ છે,
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 533623 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1937 Pustak 053 Ank 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 38 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 17 MB |