________________
૪૦
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. કચાશ કબુલ કર્યા વગર ચાલશે નહીં. એ કળા ખીલવવાની પણ જરૂર ખરી, કેમકે એ દ્વારા જેન સિદ્ધાન્તને બહોળે પ્રચાર થઇ શકે. સુસંયમ યોગે જેની વાચા–વાણીમાં ખરું સત્ય હોય છે તેને સાંભળવા ને તેમાંથી તવ મેળવી લેવા તત્ત્વજિજ્ઞાસુઓ તત્પર હોય છે.
ભાઈ પરમાનંદને આધુનિક જેનોમાં “કળા-ષ્ટિથી” જે જે ખામી-અપૂર્ણતા સમજાઈ છે તેની સુધારણા માટે વ્યવહારૂ (તત્કાળ આચરી–અમલમાં મૂકી શકાય) એવા ઉપાય પણ તેમણે છેવટે ઉપસંહાર કરતાં સાથે જ આમેજ કરી બતાવ્યા છે, તેનું બારીક અવલોકન કરી જતાં શાસનપ્રેમી સજજનેને જે કંઈ હિત ને સત્યરૂપે પ્રતિત (ખત્રી) થાય તેને તે સંકેચ રહિત સ્વીકાર કરો ઘટે, અને જેમાં અવ્યવહારૂતા સમજાય તે સંબંધી ઘટતે ઉહાપોહ કરી તેને ચગ્ય નિર્ણય કરી લે ઘટે. પર્વ ઉજવવાની બાબતમાં તેના પવિત્ર હેતુ તરફ ભાગ્યેજ ઘટતું લક્ષ અપાય છે. ઘણે ભાગે તે ગતાનુગતિકતા દેખાઈ આવે છે. ખાસ ઉપદેશક લેખાતા સાધુ સાધ્વીઓ વિગેરેની એ ફરજ છે કે તેઓ તેની સાર્થકતા થઈ શકે એવી કર્તવ્ય દિશાનું તેમને સ્પષ્ટ ભાન કરાવે, આપણામાં પર્યુષણદિક અનેક ઉત્તમ પં નિર્માણ થયેલાં છે. તેમાં પણ ઉપરની ટાપટીપ (વસ્ત્ર શુંગાર) તરફ જેટલું લેક વલણ દેખાય છે તેટલું પરમાર્થ સાધન તરફ ભાગ્યેજ દેખાય છે. તે થાય તે શુભ પ્રયત્ન કરવો ઘટે છે. પરમ જ્ઞાનીનાં એકાંત હિતવચને હૈયે ધરી છતી શક્તિ ગોપવ્યા વગર તેનું પાલન કરવા ઉજમાળ બનવાથીજ તેની સફળતા છે. પરમ પવિત્ર આદર્શરૂપ મહાવીર પ્રભુનું સવિસ્તર ચરિત્ર વખતેવખત શ્રવણે સાંભળ્યા છતાં આપણામાં જડ ઘાલી રહેલી નબળાઈ-નામર્દાઈને લઈને જે જે રાગ દ્વેષાદિક દુષ્ટ દે ઘુસી ગયા છે તેમને દૂર કરવા કેમ જાગ્રત ન થઈએ? એક સાથે સઘળા નહીં તો બની શકે તેટલા દેને તજીને જ કેમ વીર જયંતી ન ઉજવીએ? અને વીરનિર્વાણરૂપ દીવાળી પર્વનું આરાધન કરીને મેક્ષસાધનરૂપ રત્નત્રયીને કેમ ન અજવાળીએ? નકામાં ચુંથણ ગૂંથવાનું કુવ્યસન તજી, કંઈ હિત માર્ગ આદર્યોજ કલ્યાણ છે.
પરમાનંદ ભાઈ ઈછે છે તેમ આપણામાં જૂદી જૂદી અવસ્થાનું જ સ્પષ્ટ ભાન કરાવનારી જિનપ્રતિમાઓ નિર્માણ કરાવવાની રીતિ દીસતી નથી, પરંતુ પ્રાયઃ એકજ જિનપ્રતિમા દ્વારા પ્રભુની જૂદી જૂદી અવસ્થા ભાવી લેવાની રીતિ દીસે છે. દેવવંદન ભાષ્યમાં કે પ્રવચન સારોદ્ધારમાં આ ઉલ્લેખ મળશે, તેથી ઉપરની વાતનું સમર્થન થઈ શકશે. તેમાં મુખ્યપણે છદ્મસ્થ, કેવલી અને નિર્વાણુ એ ત્રણ અવસ્થા અનુક્રમે સ્નાન અર્ચનાદિ ઉપચાર વડે, પ્રાતિહાર્ય સંપદાવડે તથા પર્યક કે કાઉસ્સગ્ગ મુદ્રાવડે ભાવવાનું જ