________________
હિતશિક્ષાને રાસનું રહસ્ય.
हितशिक्षाना रासनुं रहश्य.
(અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૨૫૦ થી.) પાછલા અંકમાં ગૃહસ્થ આઠ બાબતમાં દ્રવ્ય ખર્ચતાં લેખું ન કરે, અર્થાત્ શક્તિના પ્રમાણમાં જેમ બને એમ વધારે ખર્ચે એમ કહ્યું છે, પરંતુ તે સાથે એટલું યાદ રાખવું કે ઉત્તમ પુરૂષ કુમાર્ગે એક કેવ જતી હોય તે પણ જવા ન દે, હજાર નૈયાની રક્ષા કરે તેટલી તેની કરે, અને સારા કાર્યમાં લાખને ખર્ચ કરતાં પણ વિચાર ન કરે. આ પ્રમાણેનું જેનું વતન હોય તેની પાસે લક્ષમાં અખંડ રહે છે, તેને કેડે તે મૂકતી નથી. આ હકીકત. ના સંબંધમાં એક દષ્ટાંત છે તે આ પ્રમાણે– - વસંતપુર નામના નગરમાં સુબુદ્ધિ નામે શેઠ રહેતો હતે. તેને એક પુત્ર હતા. તેને મોટા શ્રીમંતને ત્યાં પરણાવ્યું. તેની સ્ત્રી ઘરે આવી, સુબુદ્ધિ શેઠ તે બહુ વિચારશીળ હતું, તેથી કદી તેલનું ટીપું જમીન ઉપર પડી ગયું હોય તે તે લઈને જોડે પડતું હતું. આવી તેની ચેષ્ટા જોઈને વહુ વિચારવા લાગી કે- હું ક્યાં આવા કૃપણને ઘેર આવી? અહીં મારા કેડ કેમ પૂરા પડશે ? આ ઘરને ધણી તે આ કૃપણ દેખાય છે. આવા સસરાના રાજ્યમાં યથેચ્છપણે ખાવું, પહેરવું, ને ખરચવું તે શી રીતે બની શકશે ? ” આમ વિચારીને શેઠની પરીક્ષા કરવા સારૂ એક દિવસ વહુએ કહ્યું કે મારું માથું બહુ દુઃખવા આવ્યું છે. ” આમ કહીને આકંદ કરવા લાગી. શેઠ ગભરાયા. ઘણું વૈદ્યને તેડાવ્યા, અનેક પ્રકારના ઔષધો કર્યા, શેક કર્યો પણ કઈ રીતે માથું દુઃખતું મટયું નહીં. એટલે શેઠે પૂછ્યું કે “વહુજી! આજેજ માથું દુખવા આવ્યું છે કે પ્રથમ કઈ વાર આવતું હતું ? ” એટલે વહુ લાજ છેઠીને બેલ્યા કે-“કઈ કઈ વાર આવતું હતું ત્યારે સાચા મેતી વાટીને લેપ કરવાથી મટતું હતું.” શેઠે કહ્યું કે-“જો એમ મટતું હતું તે અત્યાર સુધી બેલ્યા કેમ નહીં ? આપણા ઘરમાં ખેતીની ક્યાં ખોટ છે ?” એમ કહી ભંડાર માંથી થાળ ભરીને મેતી મંગાવ્યા અને તેને ભરવા માટે ઘંટ તૈયાર કરાવી,
એટલે વહુ બોલ્યા કે-“સસરાજી ! હમણું તો મટી ગયું છે, તેથી કાંઈ કર- વાની જરૂર નથી. ” વહુના મનમાં સંદેહ હતા તે ટળી ગયો. અન્યદા એગ્ય
અવસરે વહુએ સસરાને પૂછ્યું કે-તેલનું ટીપું તે તમે પગરખા ઉપર ૫- કયું અને પાછા સાચા મેતી ભરડવા તૈયાર થઈ ગયા, તેનું શું કારણ? ” એટલે શેઠ બોલ્યા કે-“વહુજી ! લક્ષ્મીનું વશીકરણજ એ છે. જરૂર વખતે
