Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુ:ખિત કુર દયાં.
૧૭
એમ જણાય છે. આવી જ રીતે વિચાર કરીએ તો ભાવદયા અને સ્વદયામાં પણ રહે લો તફાવત ધ્યાનમાં આવી જશે. ભાવદયામાં લય અન્ય જીવ તરફ હોય છે, સ્વદયામાં પોતાની તરફ હાય છે. ભાવદયા પાળતાં સ્વદયા જરૂર પળાઈ જાય છે એ નિયમ ધ્યાનમાં રાખવો. ધ્યાનસ્વરૂપમાં લક્ષ્યસ્થાન ઉપર બહ આધાર રહે છે, એ હજુ બાકીના એજ વિષયના વિભાગો વિચારવાથી બરાબર જણાઈ આવશે.
પસ્વરૂપદયા–આ લોક અથવા પરલોકના સુખને લક્ષ્યમાં રાખી ઉપર ઉપરથી દયા પાળવી અથવા દેખાદેખી જીવરક્ષા કરવી એને સ્વરૂપદયા કહેવામાં આવે છે. દુનિયામાં ઘણા પ્રાણુંઓ લોકમાં નામ કાઢવા ખાતરજ જીવદયાની વાતો કરે છે, સંસ્થાઓ સ્થાપન કરે છે અથવા કેટલાક પ્રાણીઓ માને છે કે જીવદયા પાળશું તો શરીર મજબૂત થશે, તંદુરસ્ત થશે, લોકોમાં માન પ્રતિષ્ઠા વધશે, જેન વ્યાપારીએમાં પોતાનો ધંધો વધારે ચાલશે અથવા બીજા કેટલાક અંતર્ગત હેતુઓ પાર પડશે. દયા પાળવામાં કે જીવરક્ષા કરવામાં જીવના હિત તરફ કે દુ:ખ તરફ લક્ષ્ય ન રાખતાં પોતાની સ્વાર્થસાધના તરફ લક્ષ્ય હોય અથવા કોઈ પણ વિચારણા ન હોય, માત્ર અમુક માણસે પ્રાણીનું રક્ષણ કરે છે માટે પોતે પણ કરવું ઉચિત છે એમ ધારીને પ્રવાહમાં પાતે ઘસડાતો હોય પણ નિર્ણયાત્મક વિચાર કરીને પરિણામે શુદ્ધ લક્ષ્યને પહોંચવા માટે અથવા તેને અનુસરીને દયાનું કાર્ય ન કરતો હોય તે પ્રાણીની ઉપર ઉપરની દયાનો સમાવેશ આ સ્વરૂપદયામાં થાય છે. આવી રીતે દ્દિગલિક સુખની ઈચ્છાથી દયા પાળવામાં આવે તો તેથી વાસ્તવિક રીતે સંસારને વધારે થાય છે, કર્મબંધમાં વૃદ્ધિ થાય છે અને પિતાના ભાવપ્રાણુને હાનિ થતી હોવાથી એકંદર આવા પ્રકારની દયાથી ખાસ લાભ થતો નથી, પણ ઉલટું નુકશાન વધારે થાય છે. વસ્તુતઃ વિચારણા કરવામાં આવશે તો જણાશે કે–આવી સ્વરૂપ દયામાં દ્રવ્યદયા કે પરદા પાળવામાં આવે છે એમ લાગે છે, પણ તેમાં લક્ષ્ય વિપરીત હોવાને પરિણામે લાભ થવાને બદલે હાનિ થાય છે. આત્મસૃષ્ટિમાં સર્વ કાર્ય કેવા આશયથી અને લક્ષ્યથી કરવામાં આવે છે તે પર તેના લાભાલાભનો નિર્ણય થાય છે. એક જ સરખી ક્રિયા બાહ્યદષ્ટિએ કરનાર બે માણસોમાંથી એકને
ત્યારે ઘણા લાભ થાય છે, ત્યારે તેજ ક્રિયા કરનાર બીજાને તેથી હાનિ છે. બાહ્યદષ્ટિ અને શુદ્ધ આત્મદષ્ટિમાં આ મોટો તફાવત છે અને થાય એમ જે ન હોય તો ઉપર ઉપરથી તો આ પ્રાણી ઘાણું કઈ કરે છે, ઘણું સહન કરે છે, રખડે છે, પણ એમાં લક્ષ્યસ્થાન વિરુદ્ધ હોવાથી જોઈએ તેવો લાભ મેળવી શ. કતો નથી. વરૂપ દયા એ માત્ર બાહ્ય દષ્ટિએ નામની દયા છે, ઉપર ઉપરની દયા છે, પરંતુ અંતરનું લક્ષ્ય કાંતે તદ્દન અવ્યવસ્થિત હોય છે અથવા સ્થળ હોય છે
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 533372 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1916 Pustak 032 Ank 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1916 |
| Total Pages | 36 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |