________________
શ્રી તીર્થયાત્રા દિગદર્શન. ચતુર, સ્વસમાચારી કુશળ, સુપાત્ર પિષક, મિઠામત મશાષક, વિવેક સંપન્ન, સંસારને નારક ચારક જેવોજ લેખી તેને જળાંજળા દેવા તૈયાર થઈ તક જોઈ રહેનાર, નિરંતર નવસરા હારની પેરે નવ પદનું ધ્યાન હૈયેથી નહિં વિસરનાર, અવસાન વખતે વધારે વધારે સાવચેતી રાખનાર, નિરતર સ્વપર હિત ભણું લક્ષ્ય રાખી રહેનાર, કૃતજ્ઞ, દયાÁદીલ, લજાશીલ, દાક્ષિણ્યવંત, મધ્યસ્થ, લોકપ્રિય, અને શિષ્ટાચાર પ્રમાણે ઉપયોગથી વર્તનાર સુશ્રાવક અને શ્રાવિકાને સમુદાય એ સર્વ જંગમતીર્થ કહેવાય. કેમકે ગંગા નદીના પ્રવાહની જેવા પવિત્ર આશયને ધરનારા તેઓ પૃથ્વી તળપર ઠામ ઠામ પિતાના ચરણ ન્યાસથી પિતાના સમાગમમાં આવનાર ભવ્યજીવોને પાવન ( પવિત્ર-નિર્મળ ) કરે છે. જગતના દારિદ્રને જંગમતીર્થ અનેકશઃ અપહરે છે અને મંગળ લીલા વિસ્તારે છે.
ઉત્તમ ગુણરૂપી રનના સ્થાનરૂ૫ શ્રી તીર્થકરના જ્યાં ચ્યવન, જન્મ, દીક્ષા, જ્ઞાન અને નિર્વાણરૂપ પાંચ કલ્યાણ થાય તથા જ્યાં જ્યાં ગુણમય તેઓનું દીક્ષા લેઈ વિહારમે રહેવું થાય તે તે ભૂમિ પ્રભુના પવિત્ર ચરણ ન્યાસથી પાવન થયેલી હોવાથી તેમજ ક્ષાર્થી ભવ્યને પ્રભુના ઉપગારની સ્મૃતિના કારણુ–સાધનરૂપ હોવાથી તે સ્થાવરતીર્થ કહેવાય છે. અથવા
જ્યાં પ્રભુના મુખ્ય અંતેવાસી ગણધર આદિક આચાર્ય પ્રમુખ મુમુક્ષુ વગનું સિદ્ધિગમન એક કે અનેક વખત થયું છે, થાય છે કે થશે તે ભૂમિ પણ સ્થાવર તીર્થરૂપ ગણાય છે. આ જંગમતીર્થ અને સ્થાવર તીર્થમાં એ વિશેષ ( ભેદ ) છે કે જંગમ તીર્થભૂત-તીર્થંકર, ગણધર તેમજ સમસ્ત તીર્થકર સ્થાપિત તેમજ સમસ્ત ઇંદ્રાદિક પૂજિત, માન્ય ગુણરૂપી લક્ષ્મીના કીડાઘર રૂપ સકળ સાથ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકારૂપ–સંધ સમુદાય જ્યાં જ્યાં વિચરે, વિચક્ષાં
છતાં મોક્ષાર્થી જે જે ભલે તે મહાભાગ્યશાળી તીર્થની સેવાનો લાભ લેવા - ચાહે અને લેવા અનુકૂળ પ્રયત્ન કરે તે તે ભવ્ય સને તે જંગમતીર્થ એવસ્ય પાવન (પવિત્ર-નિર્મળ-પાપ રહિત ) કરી પંચમી ગતિ એગ્ય કરે.
અને સ્થાવર તીર્થ સ્થાયીજ હોવાથી જે ભવ્ય પ્રાણીઓ ખાસ ચાહીને ભવજળ તરવાની બુદ્ધિથી તે તે સ્થાવર તીર્થને પ્રવહણ તુલ્ય નિધરી શુદ્ધ બુદ્ધિથી તેનું આલંબન લે છે તેઓને વિવેક પૂર્વક તે તે તીથી ધિત દેવાધિદેવની પવિત્ર મુદ્રા ( પ્રતિમા )ના દઢ અવલંબને ધ્યાન વિશુદ્ધિથી મોક્ષ પ્રાપ્તિ થાય છે. આ માટે શ્રી શત્રુંજ્ય, ગિરનાર, અર્થદાળ,
