Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૪ અંક ૨, ૧૬ ડિસેમ્બર ૨૦૦૩]
[૧૧
જ અહિંસા : એક પરિશીલન જ
પંન્યાસ ભુવનસુંદર વિજયજી મ.સા. પરેલ-મુંબઈ હિંસા-અહિંસાની ચતુર્ભગી - | પ્રમત્તયોગાતું પ્રાણવપરોણમ્ હિંસા.
(૧) દ્રવ્યથી હિંસા છે, પણ ભાવથી | અર્થ –પ્રમાદભાવથી જે જીવવિરાધના નથી –જેમ કોઈ અપ્રમત્ત મુનિને ગોચરી જતાં થાય તે હિંસા કહેવાય. એટલે અપ્રમત્ત અથવા વિહાર કરતાં આદિમાં હિંસા થઈ જાય. | ઉપયોગવાળા ને ધર્મકરણી કરવા જતા જે હિંસા અહીં હિંસા થવા છતાં ભાવથી ઉપયુક્ત હોવાથી થઈ જાય છે તે દ્રવ્યહિંસા છે અને ભાવથી હિંસા ભગવાને તેને અહિંસા કહી છે.
નથી. (૨) ભાવથી હિંસા છે, પણ દ્રવ્યથી |
આ રીતે મનના પરિણામ હિંસાના ન હોવા નથી :– જૈન સાધુ પણ ઉપયોગ રહિત, | છતાં યોગની–ધર્મની પ્રવૃત્તિ જેમ કે-ગૃહસ્થને અજયણાથી પ્રવૃત્તિ કરે તો તેમાં દ્રવ્યથી વરસતા વરસાદમાં ગુરુવંદન માટે ઉપાશ્રયમાં જવું જીવવિરાધના ન થવા છતાં ભાવથી હિંસા લાગે અથવા વ્યાખ્યાન સાંભળવા જવું. બસ આદિ જ છે. જેમ કે અસંયમથી ચાલતા, જીવ ન મરવા | દ્વારા તીર્થયાત્રા કરવા કે ગુરુવંદન કરવા જવું. છતાં હિંસાનો દોષ લાગે જ છે.
ઉપાશ્રય કે જિનાલયનું નિર્માણ કરવું. સાધર્મિક તેમ અસંયત ગૃહસ્થ જેને પ્રાણાતિપાતથી | વાત્સલ્ય (ભક્તિભોજન) કરવું, ધાર્મિક પુસ્તક વિરતિ નથી. તે દ્રવ્યથી જીવહિંસા ન કરતો હોવા | છપાવવાં, પશુ ને ઘાસ અને પક્ષીને અનાજ છતાં ભાવથી તેને હિંસા-અવિરતિનો દોષ લાગે | નાંખવું. ઇત્યાદિ ધર્મકાર્યોમાં ઉપર ઉપરથી હિંસા જ છે.
(દ્રવ્યહિંસા) દેખાવા છતાં ભાવથી (પરિણામથી) (૩) દ્રવ્યથી પણ હિંસા અને ભાવથી પણ હિંસા નથી. એટલે કે આ હિંસા અનુબંધ હિંસા હિંસા અસંયમી પ્રમાદી સાધુ કે અસંયત | બનતી નથી. આ હિંસા સંસારમાં ભટકાવનાર યા ગૃહસ્થને ભાવથી હિંસા હોય છે. અને તે જ્યારે ભારે કર્મનો બંધ કરાવનારી બનતી નથી. જીવવધ કરે છે ત્યારે દ્રવ્યથી પણ હિંસા હોય છે. જે જૈન સિદ્ધાંતના પરમાર્થને નથી જાણતા
(૪) દ્રવ્યથી પણ હિંસા નહીં અને ભાવથી તે અજ્ઞાનથી એમ બોલે છે કે-“પુષ્પ પાંખડી પણ હિંસા નહીં :–અપ્રમત્ત સંયમી જે | જ્યાં દુભાય, જિનવરની ત્યાં નહીં આજ્ઞાય” ઉપયોગવાળા હોય અને જેના પરિણામ શુદ્ધ છે. | અહીં પુષ્પની પાંખડીથી એકેન્દ્રિય-સ્થાવર વળી જેને દ્રવ્યથી પણ કોઈ હિંસા થઈ નથી. તેને | માત્રની હિંસા સમજવાનો તેમનો અભિપ્રાય છે. દ્રવ્ય કે ભાવ બન્નેથી હિંસા નથી.
અહીં અજ્ઞાન આ છે કે–તેવું બોલનારા પણ દશપૂર્વધર પૂજય ઉમાસ્વાતિ મહારાજ શ્રી | જિનાલય-ઉપાશ્રયભવન નિર્માણ. બસ આદિ તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્રમાં હિંસાની વ્યાખ્યા કરતા કહે | દ્વારા ગુરુવંદનાર્થે જવું, ગુરુનું સમાધિ મંદિર
| બનાવવું, ગાયને ઘાસ તથા કબૂતરને અનાજ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 532091 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 101 Ank 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pramodkant K Shah |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 29 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 4 MB |