Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
નવેમ્બર-ડીસેમ્બર-૯૬
એ છે કે જેટલા સમાસરહિત પદ હોય છે, તેમના વાચ્ય પદાર્થ આ જગતમાં જરૂર હોય છે, પરંતુ જે પદ સમાસયુકત હોય છે એના વાચ્ય પદાર્થ કદાચિત્ નથી પણ હોતા.
ઉદાહરણ તરીકે શશæગ કે આકાશપુષ્પ આ બંને પદ સમાસયુકત છે. આ સામાસિક પદોના વાચ્ય પદાર્થ કાઈ નથી, પરંતુ જ્યારે એ બંને પદાને અલગ કરવામાં આવે તે તે મળે છે. શશ એટલે સસલું, ભૃ`ગ શીગડું. આ બંને જગતમાં જોવા મળે છે. મહાપુરુષા દ્વારા વર્ણવેલાં શાસ્ત્રાને પ્રમાણ માનવામાં શુ વાંધા હોઇ શકે ?
એટલે
એક વૈજ્ઞાનિકને નવી શોધ કરતાં પૂર્વ અગાઉના વૈજ્ઞાનિકોએ સ્થાપેલેા સિદ્ધાંત કે પદ્ધતિને પ્રત્યક્ષ ન હોવા છતાં પ્રમાણભૂત માને છે, તે પછી આગમમાં વર્ણવેલાં સિદ્ધાંતા અને વચનેને પ્રભાશુભૂત માનવામાં શું વાંધે ?
કોઈ એવા સવાલ કરે કે ભૂતકાળમાં કોઈ ને આત્માની ઉપલબ્ધિ થઈ હતી, એવુ માનવા માટે આધાર શું એના ઉત્તર એ છે કે જો કોઈ ઠં મહાત્માએ ભૂતકાળમાં આત્માની શેષ ન કરી હોત તા શાસ્ત્રામાં આત્માનુ' વણ ન જ કેવી રીતે આવેત ? એ સાચુ છે કે વિભિન્ન શાસ્ત્રામાં આત્મા અને તેના સાક્ષાત્કારનું વર્ણ`ન ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારનુ` મળે છે, પરંતુ આ ભેદ તે વિવરણની બાબતમાં મૂળ વસ્તુ એવા આત્માની સત્તાના વિષયમાં તે કોઈ બે મત નથી. આથી સ્પષ્ટ છે કે વિભિન્ન શાસ્ર આત્માના અસ્તિત્ત્વને સ્વીકારે છે ને તેની અનુભૂતિનું પણ ભણ્ન કરે છે. આમ આગમપ્રમાણથી આત્માનુ ં અસ્તિત્ત્વ સિદ્ધ થાય છે.
સત્ ચિત્ અને આનંદ
હવે આપણે માત્માની ઓળખની રીત જોઈ એ. કઇ વસ્તુનાં લક્ષણાથી તેની ઓળખ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
થાય છે, લક્ષણ એક પ્રકારના અસાધારણ ધ હાય છે. જે તે વસ્તુ સિષાય બીજી વસ્તુઓમાં હાતા નથી. આત્માનું લક્ષણ શાસ્ત્રમાં બતાવ્યુ છે– સત્ ચિત્ અને આન'.
સા અય છે – જેના ત્રણેય કાળમાં નાશ ન થાય. જ્યારે જ્યારે જોઈ એ ત્યારે તેનુ એનુ એ જ સ્વરૂપ દેખાય, તેમાં કશે વધારે ઘટાડો ન થાય, તે સત્ છે. આત્મા સત્ એટલે કે સ્વરૂપની દૃષ્ટિએ હંમેશાં એક સરખા જ હાય છે, તે અવિનાશી છે. આત્મા જેટલા પ્રદેશ (વિસ્તાર) વાળે છે, તેમાંથી એક પણ વિસ્તાર કયારેય વધુ કે ઓછે। હાતા નથી. તે ભૂત, ભવિષ્ય અને વર્તમાનમાં સ્વરૂપની દષ્ટિએ સમાન રૂપમાં રહે છે.
જેવી અવસ્થાએ દેખાય છે, ત્યારે આત્માના કોઈ કહે કે બાળપણ, યુવાની અને વૃદ્ધાવસ્થાએ રૂપમાં પણ પરિવતન થાય છે, એટલે તે સત્ કેવી રીતે કહેવાય ? આના ઉત્તર એ છે કે આ પરિવતનની સૂચક એવી ત્રણ અવસ્થાએ શરીરની છે, આત્માની નથી, આમ છતાંય કેઈએમ કહે
કે
આ પરિવર્તન આત્માનું છે, તે એની શંકાનુ સમાધાન એ કે જ્યારે એ વ્યકિત એમ કહે કે હું બાળક હતા, હુ યુવક બન્યા, હું વૃદ્ધ છુ, ત્યારે આ ત્રણેય અવસ્થામાં તમે જેને ‘હુ’ કહે છે, તે તેા પ્રત્યક્ષ છે. જો આત્મા બદલાતે રહ્યો હત તે ત્રણેય અવસ્થાઓમાં તેને આ પિરવત'નની જાણ જ ન થાત. પરિણામે સ્પષ્ટ થાય છે કે આ ત્રણે અવસ્થામાં ‘હું ’ બદલાયા નથી. પર`તુ તેણે ત્રણેય અવસ્થાઓમાં ઉપસ્થિત રહીને પરિવર્તન નિહાળ્યુ છે, તેથી જ સ્વય. અદલાતા નથી. પર`તુ શરીરમાં આવતી અવસ્થાએના પિરવત નને અનુભવ કરે છે. તે આત્મા છે.
આત્મા એક દેહના ત્યાગ કરીને ખીજા દેહમાં જાય છે, એક યાનિમાથી બીજી ચેનિમાં ગમન
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 532035 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 094 Ank 01 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pramodkant K Shah |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1996 |
| Total Pages | 21 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |