Atmanand Prakash Pustak 090 Ank 08 09

SR No.: 532010
Original Sutra Author: N/A
Author: Pramodkant K Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publication Year: 1992
Total Pages: 20
Language: Gujarati, Hindi
Classification: Magazine, India_Atmanand Prakash, & India
File Size: 3 MB

Page 5

લાવી મૂક્યો. એમના અભ્યાસ માટે જે બે-ચાર શિક્ષક વિદ્યાદાન કરતા તેમાં પ્રજ્ઞાચક્ષુ પડત સુખલાલજી મોખરે હતા. પાછળથી તો આ ગુરુ-શિષ્ય સંબંધ ગાઢ મૈત્રીમાં પરિણમેલે. વળી, ગુરુ ચતુરવિજયજી તે સંશોધન અને સંપાદનના પણ જબરા શોખીન. એમનાં જ સહવાસથી પુણ્યવિજયજીમાં સંશોધનની જિજ્ઞાસા મહોરી ઊઠી, જેનાં મીઠાં ફળ એમની સુદીઘ સંશોધનપ્રવૃત્તિમાં જોઈ શકાય છે.
પ્રગુર કાંતિવિજયજીની વૃદ્ધાવસ્થા હેઈ પ્રશિષ્ય પુણ્યવિજયજીને લાગલાટ અઢાર વર્ષ એમની પાસે સેવાથે પાટણમાં જ રહેવાનું થયું. આ વખતે પણ એમના જ્ઞાનપિપાસુ આત્માએ મળેલી તકને પૂરેપૂરો લાભ ઉઠાવે. સૈકાઓથી સંઘરાએલી, વિવિધ જ્ઞાનની ખચિત હસ્તલિખિત પિંથીઓથી સમૃદ્ધ એવા પાટણના બધા જ જ્ઞાનભંડારેનું એમણે એ દરમ્યાન અવેલેન કર્યું. પછી જુદા જુદા જ્ઞાનભંડારની અવ્યવસ્થામાં વ્યવસ્થા લાવવાને એમને વિચાર આવ્યું, અને અત્યંત પરિશ્રમ ઉઠાવી એમણે એ ભંડારેના સુદીધસૂચિપત્રે જાતે જ તૈયાર કર્યા. અંતે એમના પ્રયાસથી પાટણમાં હેમચંદ્રાચાર્ય જૈન જ્ઞાનમંદિરની સ્થાપના થઈ
દીક્ષાના પ્રથમ વર્ષે જ પ્રગુરુ અને ગુરુ પાસે એમણે બધાં પ્રકરણને અભ્યાસ કરી લીધે. ત્યાર બાદ બીજે વર્ષે ખેડા જિલ્લાના વસે ગામના શ્રાવક ભાઈલાલ પાસે સંસ્કૃત “માર્ગો પદેશિકારને અભ્યાસ કર્યો, પછી પંડિત શ્રી નિત્યાનંદજી શાસ્ત્રીની નિશ્ર માં “સિદ્ધહેમ લઘુવૃત્તિ, હેમલઘુપ્રક્રિયામાં, ચંદ્રપ્રભા વ્યાકરણ’, ‘હિતોપદેશ', “દશકુમારચરિત' વગેરે શા અને સર્વ ગ્રંથનું પરિશીલન કર્યું, ત્યાર પછી તે પાળિયાદ નિવાસી પંડિત શ્રી વીરચંદભાઈ મેઘજી પાસે એમણે “લધુવૃત્તિને અધૂરો રહેલે અભ્યાસ પૂરો કરવા ઉપરાંત કાવ્યનું પણ વાચન કર્યું, તે જૈન તત્ત્વજ્ઞાન અને ભારતીય દર્શનશાસ્ત્રના પારગામી પંડિત સુખલાલજી પાસે વિ. સં. ૧૯૭૧-૭૨માં અનુક્રમે પાટણ અને વડોદરામાં “કાવ્યાનુશાસન', તિલકમંજરી”, “તક સંગ્રહ' તેમ જ “છનુશાસન જેવા પ્રશિષ્ટ અભ્યાસગ્રંથોનું વિગતે પરિશીલન કર્યું. આ બધા અભ્યાસે એમના જ્ઞાનની ક્ષિતિજો અને દષ્ટિને અદ્ભુત વિકાસ કર્યો. એમના આ અભ્યાસકાળમાં આપણને એક સત્ત્વનિષ્ઠ અને સત્યનિષ રાનસાધકના દશ થાય છે. એક સાચા વિદ્યા-અથીને છાજે તેવી ઉત્કટ જિજ્ઞાસા, ઉચ્ચ બુદ્ધિમત્તા. ઉષ્માયુક્ત સનેપાસના, ઉદ્દીપ્ત શ્રમસાધના અને ઉદાહરણીય વિનમ્રતાનાં પુણ્યવિજયજીમાં જે દર્શન થાય છે તે આજના યુગના પરીક્ષાલક્ષી વિદ્યાથીને માટે અનુકરણીય અને અનુસરણી છે.
એમની આ વિદ્યાભ્યાસની ધારા સાથે શાસ્ત્ર-સંશોધનની ધારા પણ ચાલતી જ રહી. સશક્ત અને કેળવણી અન્ય પૂરક થઈ પડયાં, એમની સંશાધન-પ્રવૃત્તિને આરબ મુનિ રામચંદ્ર રચિત સંસ્કૃત કૌમુદી-મિત્રાનંદ-નાટકનું ઈ. ૧૯૧૭માં સંપાદન કર્યું ત્યારથી ગણી શકાય, ત્યાર પછીના જ વર્ષ, ૧૩મી સદીમાં થએલા મુનિ રામભદ્રના પ્રબુદ્ધ રૌહિણેય નાટકનું સંપાદન કર્યું. એ જ અરસામાં આચાર્ય મેઘપ્રભનું “ધર્માસ્યુદય-છાયા ના સંપાદિત ક્યુ. ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી કૃત ઐન્દ્રસ્તુતિ-ચતુર્વિશતિકા'નું સંપાદન એમણે ૧૯૨૮માં કર્યું. આ રીતે એમણે શ્વાસ સાથે સંપાદનમાં પણ પિતાની પ્રતિભા કેળાવી. એમની સકલ જ્ઞાનપ્રતિભા ત્રણ માગે કાર્યરત રહી છે : (અ) પ્રાચીન સાહિત્ય સંસ્કૃતિના સંશોધન-સંપાદનમાં, (બ) પ્રાચીન ગ્રંથભંડારોના વિશ્લેષણ અને વ્યવસ્થાકાર્યમાં, (ક) દેશી-પરદેશી જ્ઞાનપિપાસુઓ અને અભ્યાસીઓના સંશોધનકાર્યમાં પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે સહાયભૂત થવામાં.
જુન-જુલાઈ-૯૩