Page Text
________________
નહિ કે પશુમાં. જીવવા માટે આહાર છે એમ આપણે કહીએ છીએ, પણ આપણા રાજના વ્યવહાર એવા છે કે જાણે આપણે આહાર માટે જ જીત્રતા ન હાઇએ ! જાતજાતનાં મસાલેદાર ભેાજના અને રસયુક્ત વાનગીએ મનુષ્ય તૈયાર કરે છે; પશુઓને એવી કશી જરૂરિયાત હૈાતી નથી. આહાર વિશેની અનેક માથાકૂટ અને પ્રપંચા તથા અનેક પ્રકારની આદતા મનુષ્ય કેળવે છે. આમ હાવાથી આહારથી થતા રાગા પ્રાણીએ કરતાં વિશેષ પ્રમાણમાં મનુષ્યામાં જોવા મળે છે. એટલે આહારની ખાખતમાં માણુથ્સ, ધર્મ ન હોય તેા, પશુ તુલ્ય નથી પરંતુ પશુ કરતાં પણ નીચી કેાટિના છે એ ચાક્કસ છે.
નિદ્રાને વિશે વિચાર કરીએ તા મનુષ્ય સિવાય અન્ય પ્રાણીઓની નિદ્રાને અમુક ચાક્કસ મર્યાદા હૈાય છે. કોઈપણ મનુષ્યને પૂરતી આજીવિકા ડ્રાય અને એ માટે ક્રમાવાની મહેનત કરવી પડે એમ નહાય તા એ મનુષ્યમાં નિદ્રાના અતિરેક પણ આવી જાય છે. ઘણા ઊંઘણશી માણસા નિદ્રાને સામાન્ય સમય વીતી ગયા પછી પણ નિદ્રા લીધા જ કરતા હૈાય છે. કું ભકણુ માણસમાં થાય છે, પશુઓમાં નહિ. આ ઉપરાંત સ્રામાન્ય રીતે જીવનમાં શાંતિ ન હેાવાના કારણે નિદ્રા બરાબર ન આવતી હાય કે અનિદ્રાના રોગ લાગુ પડ્યો હેાય એવા માણસાની સખ્યા પણ ઓછી નથી. આમ ઊંધણુશી પણ માણસા જ હાય છે તથા અનિદ્રા રાગથી પણ માણસે જ પીડાતા હૈાય છે. વળી અત્યારે તા વૈજ્ઞાનિક યુગમાં ઘણા માણસેાનું જીવન પણ એવુ થઈ ગયું છે કે નિદ્રાના પ્રાકૃતિક સમયમાં તેને જાગવાનું હાય છે અને જ્યારે દિવસના સમયમાં જાગતા રહીને કામ કરવાનું હોય છે ત્યારે એને ઊંઘવું પડે
પર્યુષણ પ
છે. કેટલાં બધ કારખાનાં ચાવીસે કલાક ચાલતાં હાય છે અને કેટલા બધા માણુસે રાતપાળીમાં જુદાજુદા ક્ષેત્રે કામ કરતા હોય છે. આ રીતે નિદ્રા વિશે માશુસેાએ કાઈ નિયમ રહેવા દીધા નથી, માણસાએ પેાતાના નિદ્રાના સમયમાં અવ્યવસ્થા ઊભી કરી છે. એટલું જ નહીં પણ મૂંગા દૂધ આપતાં કે ખીજી રીતે ઉપયેગમાં આવતાં પશુઓનો ખામતમાં પણ અવ્યવસ્થા સર્જી છે. માટાં શહેરામાં સવારના બદલે રાત્રિના સમયે જ ઢારાને દાઢુવામાં આવે છે. ખામ માણસે પાતે તા પેાતાની નિદ્રા અવ્યવસ્થિત કરી જ છે, સાથે અન્ય પશુમેની નિદ્રાની પશુ એ હાલત કરી છે,
r
ભયની ખાખતમાં મનુષ્ય અન્ય પ્રાણીએ કરતાં સૌથી વધુ ડરપેક છે. વળી એ સ્વે. ચ્છાચારી હાઈ કોઈક વાર ભય વિના નિય મમાં ચાલતા નથી. માના પ્રત્યક્ષ દર્શન આપણે આપણી લેાકશાહીમાં રાજ કરીએ છીએ. મનુષ્ય સિવાય અન્ય પ્રાણીએ જ્યારે ભયનું કારણુ ઉત્પન્ન થાય ત્યારે જ ભય પામે છે. પણ માણસ કલ્પનાથી પણ ભય પામતા હૈાય છે. નાનપણથી ખાટા ભયના સસ્કાર પણ એને પાડવામાં આવે છે. નાનું બાળક છાનું ન રહેતુંઢાય તા એને બીજા કાષ્ઠ ઉપાયાથી શાંત કરવાને બદલે અનેક પ્રકારના ભયા દેખાડવામાં આવે છે અને છેવટે જ્યારે ન જ શાંત થાય ત્યારે મારના ભય તા હોય છે જ. આમ છતાં જે માખતમાં માણસને ભય હાવા જોઈએ, તે ખાખતાં તે। ભય નથી. ખરામ કામે કરવાના કે અધમના આચરણના ડર હાય તા તે છષ્ટ છે. પર ંતુ એ ભય ન હેાતાં ખીજા જ ભચે કાઈકવાર ખરા અને ઢોઈકવાર કાલ્પનિક એને ડરાવતા હોય છે. આમ ભય ખાખતમાં મનુષ્ય પશુથી ચડિયાતા નથી. આપણાં રાજ્યે દંડના ભયથી
૧૮૧
| SR No. | 531772 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 067 Ank 10 11 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 66 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 5 MB |