Atmanand Prakash Pustak 062 Ank 05 06

SR No.: 531713
Original Sutra Author: N/A
Author: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publication Year: 1964
Total Pages: 62
Language: Gujarati, Hindi
Classification: Magazine, India_Atmanand Prakash, & India
File Size: 7 MB

Page 37

માક્ષનું સ્વરૂપ
ભારતીય દનૈકમાં જીવનના અંતિમ ધ્યેય તરીકે મેાક્ષને સ્વીકારમાં આવ્યા છે. આ મેક્ષનાં રવરૂપ વિશે દર્શીતામાં મતભેદ હેાવા છતાં આ મેક્ષ એ કોપણ કર્મતુ ફળ નથી પરંતુ કર્મના ક્ષય થયા પછી જ મેાક્ષ થાય છે એમ મેાક્ષનું ધ્યેય સ્વીકારનાર સર્વે દર્શના માને છે. આ બાબતમાં જૈન દર્શન પણ અન્ય દર્દીનાની જોડે જ છે. મેાક્ષ પ્રાપ્તિ પૂર્વે કેવળજ્ઞાન યા તત્ત્વજ્ઞાનની ભાષામાં તત્ત્વજ્ઞાન યા દર્શન થવું આવશ્યક છે. આ પ્રકારનુ યા આત્મવરૂપ દર્શન થવામાં હેતુ
તત્ત્વદર્શન
જણાવતાં
।
તત્ત્વાથ સૂત્રકાર જણાવે છે કે, મે ચાનોન:વળાન્તરાય ક્ષચા મઢમ્ અર્થાત્ આ જીવનમાં મોડના સંપૂર્ણ ક્ષય થઇ ગયા બાદ સાચું જ્ઞાન થવામાં તથા સાચું દર્શન થવામાં જે કાંઈ આવરા હાય એને ક્ષય થાય છે, ત્યાર પછી જ એટલે કે સત્યાન તથા સત્યદર્શોનના આવરણાના ક્ષય થયા પછી જ કોઈપણ અન્તરાય ન રહેતાં. કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થાય છે. આ કેવળજ્ઞાન એ જ તત્ત્વજ્ઞાન છે, કેવળજ્ઞાન કિવા દેવળ ઉપયા ગનો અર્થ આત્માને પોતાના સ્વરૂપનું સાચું દર્શન થવુ એ છે. આ આત્મા ચૈતન્યમય જ્ઞાનમય અને
એટલે જ પ્રકાશમય છે. આત્માના આ સ્વરૂપનું દન એટલે કે સાક્ષાત્કાર જેને તત્ત્વજ્ઞાનની પરિભાષામાં આત્મ-સાક્ષાત્કાર થયા એમ કહીએ છીએ. એ જ શરીર છૂછ્યા પછી જીવાત્માના જે મેક્ષ થાય છે એની પૂર્વાવસ્થા છે. આવે! આત્માને સાક્ષાત્કાર જેને થયા છે એને આપણે જીવન્મુક્ત કિવા કેવળ કહીએ છીએ. આ કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થવામાં જો કાઈ સૌથી મેાટે અન્તરાય હાય તેા એ મેહ છે, એને
માન સ્વરૂપ
આચાય જિતેન્દ્ર જેટલી
ક્ષય થવા એ સૌથી અગત્યની બાબત છે, વાત્માને સંસારના જે કાંઈપણ અન્યના ઉત્પન્ન થાય છે અથવા જલદીથી છૂટતાં નથી એમાં મુખ્ય કારણ મેહ છે. આ મેહતા જો જરાપણુ અંશ રહી જાય તે તત્ત્વજ્ઞાન પ્રગટ થતું નથી. આ મેાહ જ આત્માને પેાતાના સાચા રૂપનું દર્શન કરતાં રોકે છે, ન્યાયદર્શનમાં પણ રાગ દ્વેષ અને માહમાં માનું પ્રાધાન્ય સમજા વતાં સૂત્રકાર કહે છે કે,
तेषां मोदः पापीयानामूढस्येतरेरात्पत्तेः । અર્થાત્ રાગ, દ્વેષ તથા માહમાં મે.હુ જ સૌથી વધારે પાપી છે યા ખરાબ દેષ છે કારણ કે જે મૂઢ નથી એટલે કે જેનામાં મેહ નથી રહ્યો એનામાં રાગ કાણું વસ્તુ પ્રત્યે આસક્તિ કે દ્વેષ એટલે કાઈપણ વસ્તુ પ્રત્યેના અણગમા-ઉત્પન્ન થતેા નથી. આમ બધાંયે ના આ મેહને જ મુખ્ય દેષ તરીકે સ્વીકારે છે. વેદાન્તમાં પણ જેને માયા કહેવામાં આવે છે યા અવિદ્યા કહેવામાં આવે છે એમાનુ' જ પરિણામ છે. જ્યાં સુધી જીવાત્મા સાથે મેહતા માં સુક્ષ્મ શા સબંધ છે ત્યાં સુધી જીવાત્માને સાચું દર્શન તે સાચુ' જ્ઞાન પ્રગટ થતું નથી.
આમ મેડ એ એક મુખ્ય આવરણ હોઈ તત્ત્વાર્થ
સૂત્રકાર પણ કેવળજ્ઞાન થવામાં મેાહના ક્ષયને ખૂબ
જ પ્રાધાન્ય આપે છે.
વસ્તુતઃ સંસાર પ્રત્યેની મિથ્યાદષ્ટિમાં જે કોઈ મુખ્યકારણ આપણને સૌને આ સંસારમાં બાંધી રાખતું હોય તેા એ મેહ છે. વેદાન્તમાં પણ અન્તઃકરણની ઉપાધિવાળા આ બ્રહ્મને એટલેકે આપણે જેને જીવાત્મા કહીએ છીએ એને પેાતાનાં રૂપનું યથાર્થ જ્ઞાન ન થવામાં જો કાઈ મુખ્ય કારણુ હેાય તે તે આ મેાહ છે. એ જ