Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
વિજ્ઞાન, પ્રગતિ અને મૂલ્યા
ભવનું ક્ષેત્ર છે. તાર્કિક અને માનસ-શાસ્ત્રીય વિકાસ-સ્પર્શે છે ત્યારે જ રામરાજ્ય સ્થપાય છે.
ક્રમ પ્રમાણે પદાર્થમાંથી જીવનું સર્જન થાય છે. વમાંથી ચિત્ત, ચિત્તમાંથી આત્મજ્ઞાન અને આત્મજ્ઞાન દ્વારા ઉચ્ચ આત્માનંદ પ્ત થાય છે. ઉત્ક્રાંતિના
મૂળમાં જ વિકાસ અને સંપૂર્ણતા તરફ ગતિનું સૂચન રહેલુ છે. બંધનમાં રહેલું કિરણ શરીર અને મનની દિવાલેાન ભેદી ધ્યેય તરફ ગતિ કરે છે. આ રીતે અધ્યાત્મ વડે શરીર અને મનની દિવાલા ભેદાતાં માનવ અતિમાનવ બને છે. તમસમાંથી હું દિવ્ય પ્રકાશ તરફ જાઉં છું. એક ઘોડા જેમ વાંટી ધૂળવે છે, તે રીતે અમગલને દૂર કરી, અશરીરી ખતી, રાહુથી મુક્ત થતાં ચંદ્રની માફક સપૂર્ણ આત્મા બનેલા હું બ્રહ્મલાકમાં પ્રવેશું ધ્રુ-આ સંપૂર્ણ ખનેલા આત્માનુ કાવ્ય છે.
આ દૃષ્ટિએ જોઇએ તો પ્રાચીન વિચારકાના મતે સંપૂર્ણતાની પ્રાપ્તિ એટલે જ સાચી પ્રગતિ. વૈજ્ઞાનિક અને તાંત્રિક પ્રગતિ કેટલી થઈ છે તેના માપદંડ વડે
તે પ્રગતિનું માપ નહોતા કાઢતા. પર ંતુ ભૌતિકતા
ઉપર આધ્યાત્મિકતાના કેટલે અંશે વિજય થયા છે તે તેમની દૃષ્ટિએ પ્રગતિનું સાચું માપ હતુ. વનમાં તેઓએ ભૌતિક સમૃદ્ધિ કે શારીરિક સુખોપભોગને
કદી પ્રાધાન્ય આપ્યું ન હતુ. વાલ્મિકીએ અયેાધ્યાની
અને લંકાની સંસ્કૃતિનું આલેખન કર્યું છે તેમાં લકા સમૃદ્ધ હોવા છતાં વાલ્મિકી તેને જરાપણ મહત્ત્વ આપતા નથી. સંસ્કૃતિનું માપ નૈતિક સમૃદ્ધિ વડે જ કાઢી શકાય. નીતિપૂર્ણ રામરાજ્યના પાયા નૈતિક અને આધ્યાત્મિક મૂલ્યા ઉપર રચાયા હતા. આ તત્ત્વજ્ઞ રાજપુરુષને મન આધ્યાત્મિક સંપૂર્ણતા જ માનવજીવનનું લક્ષ હતી. આ સ ંપૂર્ણતા ખાદ્યોપચાર વર્ડ પ્રાપ્ત ન થાય. તેનાં બીજ દરેક માનવમાં પડેલાં હાય છે. કદાચ સપાટી ઉપર તે ન દેખાતાં હાય.
પણ તેને ઉત્કર્ષ સાધવો એ જ જીવનનું પરમ ધ્યેય હતું. જ્યારે આવી આધ્યાત્મિક જાગૃતિ મનુચિત્તને
૨. છાંદોગ્ય ઉપનિષદ્-૮-૧૩
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉપર જે કહ્યું છે તે ઉપરથી એક વાત સિદ્ધ થાય છે કે વૈજ્ઞાનિક અથવા ભૌતિક પ્રગતિને આધ્યાત્મિક પ્રગતિ સાથે સંબંધ નથી. પ્રગતિના પ્રચલિત ખ્યાલથી તેને અલગ સમજવી જોઈ એ. તેનું પ્રધાન લક્ષણ એ છે કે તે માણસનાં બધાં માનસિક અંધા દૂર કરે છે. અંતિમ સત્યને લક્ષમાં રાખી વિચારીએ તેા પ્રાચીન છે તે બધુ અપૂર્ણ નથી અને અર્વાચીન એનાં વચને આજે પણ શાશ્વત સંદેશ આપે છે. છે તે બધું સારૂં અને સ ંપૂર્ણ નથી. પ્રાચીન ગુરુ
વિચિત્ર વાત તો એ છે કે આપણા યુગનાં પ્રધાન લક્ષણા વિજ્ઞાન અને તંત્ર આધ્યાત્મિક પ્રગતિનાં અવરોધક મળે! ની રહ્યા છે. વિજ્ઞાને જગતનું ખાદ્ય સ્વરૂપ પલટાવી નાંખ્યું છે, યંત્રની મદદથી મનુષ્યને શારીરિક શ્રમ ઓછો કરી નાંખ્યા છે, અને ઔદ્યોગિક સમાજની સ્થાપના કરી છે. પરંતુ ઉચ્ચ મૂલ્યાની
વિરોધી આદિમ વૃત્તિ અને જાતીય ધર્મમાંથી તેણે મનુષ્યની મુક્તિ સાધી નથી. પ્રકૃતિનાં રહસ્યો પારખવાની ગમે તેવી દૃષ્ટિ હોવા છતાં વહેમી માણુસ આધ્યાત્મિક અધાપાને ઉત્પન્ન કરે છે, યાંત્રિક પ્રગતિએ
મનને પણ યાંત્રિક અને શુષ્ક બતાવ્યું છે, તેની અહિંસા અને વ્યક્તિત્વના વિકાસ જેવાં અમર તત્ત્વા સર્જક પ્રતિભાને હણી નાંખી છે. વિજ્ઞાને સત્ય, ન્યાય, માટે બહુ એછા પ્રયાસો કર્યાં છે. જો વિજ્ઞાને આધ્યાત્મિક વિકાસ માટે તકા ઊભી કરી હોત તે આજે સર્વનાશને નાતરે તેવાં યુદ્દો માટે તૈયારી ન હાત. તેણે તે શેઠ અને વાણાતર, ગરીબ અને તવગર એવા ભેદો ઉત્પન્ન કર્યાં છે. ખેડૂતો ખેતર છાડી શહેર તરફ વળ્યા છે. શ્રીમતાની સરસાઈ કરવા તે અસમર્થ છે છતાં તેઓ વધારે અને વધારે આરામ
મેળવવા મથે છે આ ખધાં મનોદૈહિક ( Psycho. Sonntic) રોગમાં સપડાયેલા છે. શહેર તરફ વળેલા આ ખેડૂતા શહેરની ગદી ઓરડીમાં રહેવું પસંદ કરે છે. ગામડાના ઉત્પાદક શ્રમ તેને સ્વીકાર્ય નથી.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531702 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 061 Ank 05 06 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1963 |
| Total Pages | 48 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 6 MB |