Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છે
જન સાહિત્યનો સર્વાગીણ ઇતિહાસ
(ગ. હીરાલાલ ૨. કાપડિયા એમ. એ.)
સાહિત્યની વ્યાખ્યા વ્યાખ્યામાં ભેદ છે. એનાં બે અને ઉત્તમ નીતિના આચરણ પ્રત્યેની અજેની કારણ છે: (૧) વ્યાખ્યાકારનું માનસિક વલણ અને મને દશા કારણરૂપ હશે. (૨) બાહ્ય પરિસ્થિતિ. આથી તે હું અહીં
સાહિત્યની અને ખાસ કરીને જૈન સાહિત્યની સાહિત્ય ખ્યા જે સૂચવવા ઈચ્છું તેને સ્પષ્ટી
જે વ્યાખ્યા મેં ઉપર દર્શાવી છે એ ઉપરથી જેના કરણથી જ આ લેખને પ્રારંભ કરું છું, કેટલીક
સાહિત્યનું ક્ષેત્ર કેટલું બધું વિશાળ છે તે સમજાયું 'લલિત સાહિત્યને જ સાહિત્ય ગણે છે અને લલિતેતર
હશે. એની આ વિશાળતા લેખકાદિને જેમ આભારી સાહિત્યની વાત જતી કરે છે, મારે મન તે લલિ
છે તેમ એની ગૂંથણી માટે કામમાં લેવાયેલી અને તેતર સાહિત્ય પણ સાહિત્ય છે. આગળ વધીને કહું તે કેવળ અન્યસ્થ રચનાઓને જ સાહિત્યમાં અંત
લેવાતી ભાષામાં પણ કારણભૂત છે. વાત એમ છે
કે જૈન સાહિત્ય એ આપણું આ દેશની ભારતવર્ષની ર્ભાવ થાય છે એમ નહિ, પરંતુ શિલાલેખે અને
પ્રાચીન, મધ્યકાલીન અને અર્વાચીન ભાષામાં જ તામ્રપત્રે જેવામાં ઉત્કીર્ણ કરાયેલી કૃતિઓ પણ
રચાયેલું અને રચાતું નથી, પરંતુ એને સંબંધ છે. સાહિત્યનો એક ભાગ છે. જૈન સાહિત્ય એટલે મુખ્યતયા જૈન આચાર
અગ્રેજી, ફ્રેન્ચ, જર્મન ઈત્યાદિ વિદેશી ભાષાઓ
સાથે પણ છે. વિચારનું વ્યવસ્થિત અને ચિન્તનપૂર્વકનું લિપિબદ્ધ નિરૂપણ. આ જાતના સાહિત્યના સર્જકો કેવળ જૈન
ભાષાની જ નહિ પણ વિષયની વિવિધતા પણ જ નથી, પરંતુ આજે પણ છે, જો કે તેમની સંખ્યા જૈન સાહિત્યના સર્વાગીણ ઈતિહાસ (A Com. જેને મુકાબલે ઘણું નાની છે. જેનાએ અજૈન prehensive History of the Jaina માહિત્યને પલવિત કરવામાં જેટલો ફાળો આપ્યા છે Literature)ના યથાયોગ્ય સર્જન માટેની મુશ્કેલીમાં એટલે ફાળે અને જેને સાહિત્યના સંવર્ધનાર્થ વધારો કરે છે. સાચે, સચોટ અને સંપૂર્ણ તેમ જ આપેલો જણાતો નથી. એમાં અનેકાન્ત જેવી ઉદાર
સર્વતે ભદ્ર ઇતિહાસ આલેખવે એ મહાભારત કાર્ય ૧. લલિત' સાહિત્યથી પ્રવ્ય અને દસ્થ કાવ્યો, છે–એમાં ભગીરથ પુરુષાર્થની અપેક્ષા રહે છે. તેમ વાર્તાઓ ઈત્યાદિ અભિપ્રેત છે.
છતાં અત્યાર સુધીમાં જે પ્રયાસે જૈન સાહિત્યના - ૨. લલિતેતર સાહિત્ય તરીકે તરવચિન્તન બેધપ્રધાન ઇતિહાસના સર્જનાથે થયા છે અને થાય છે તે જોતાં સાહિત્ય, ભાષાશાસ્ત્ર ઈત્યાદિ ગણાવાય છે.
આ અત્યંત વિકટ પરંતુ આવશ્યક કાર્ય પણ છેડા ૩. અજેનેનાં જૈન સાહિત્યને અર્પણ તરીકે હાલ તુરત
વખતમાં સિદ્ધ થઈ શકશે એમ લાગે છે. અલબત્ત એટલું જ સૂચવીશ કે વાટકૃત વા મટાલંકાર ઉપર
એમાં જેમ સહય સાક્ષરને સહકાર આવશ્યક છે કમ્બશર્મા, ગણેશ વગેરેએ ટીકા રચી છે અને સોમદેવસૂરિકૃત નીતિવાકયામત ઉપર હરિનસે કે એમના ગુએ-કોઈ તેમ ઉદાર દિલના સાહિત્યરસિક લક્ષ્મીનંદનની હરિભકો ટીકા રચી છે.
આર્થિક સહાયતા પણ અપેક્ષિત છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531652 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 056 Ank 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 20 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |