Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ
દસ સાર (શાહ)
આ
( લે છે. હીરાલાલ ર. કાપડિયા એમ. એ.) સાર' એ પાઈય ભાષાનો શબ્દ છે. એના ચાર અર્થે પાઇયસ૬મહeણવમાં અપાયા છે (૧) સમુદ્રવિજય આદિ દસ યાદવ, (૨) વાસુદેવ યાને શ્રીકૃષ્ણ, (૩) બળદેવ અને (૪) વાસુદેવની સંતતિ. કયા ગ્રન્થમાં આ પૈકી કો અર્થ વિવક્ષિત છે એ આપણે વિચારીએ તે પૂર્વે “દસાર' રૂપ અંગવાળા સામાસિક શબ્દ આપણે નોધીશ. આ રહ્યા એ શબ્દોઃ દસારના, દસારનેઉ અને દસારવઈ. આ ત્રણે શબ્દોને અર્થ કૃષ્ણ થાય છે. આ ઉપરાંતના શબ્દ નીચે મુજબ છે.
દસાર-ગડિયા, દસાર-ચક્ક, દસાર-મંડલ, દસાર-વંસ અને દસાર-વગ.
સમુદ્રવિજય આદિ દસ યાદવ એ અર્થવાળે “દસાર” શબ્દ સમવાય (સં. ૧૨૯) નાયાધર્મકહા (૧, ૫, ૧૧૬ ) અને અંતગડદસ (પત્ર ૨ અ) એમ ત્રણ આગમોમાં વપરાય છે. વિશેષમાં સિદ્ધહેમચન્દ્ર (અ. ૮, પા. ૨, સૂ. ૮૫ ) માં પણ એ વપરાય છે. “ રાë » એમ આ સૂત્ર છે. એની રોપા વૃત્તિમાં સૂયવાયા મુજબ “હ” ને લોપ થાય છે, અને એમ થતાં “ દસાર” શબ્દ બને છે. આમ “ કલિકાલસર્વજ્ઞ' હેમચન્દ્રના મતે “દસાર’ એ સંસ્કૃત શબ્દ “દશાહ' નું રૂપાંતર છે. નાયા (૧, ૫, પત્ર ૯૯ આ)ની વૃત્તિ (પત્ર ૧૦૦ અ) માં “ દસાર' શબ્દ સમજાવતાં અભયદેવસૂરિએ “રકાર સમુદ્રવ થાય” એમ કહ્યું છે. આમ એમણે “દસાર” માટેના સંસ્કૃત શબ્દ તરીકે ‘દશાર’ શબ્દ રજૂ કર્યો છે. અંતગડદસા(પત્ર ૨ અ)ને વિવરણ (પત્ર ૨ અ )માં તે એમણે પણ “દશાહ' શબ્દ આપ્યો છે એટલું જ નહિ, પણ એની વ્યુત્પત્તિ પણ સૂચવી છે અને સાથેસાથે દસ દશાહનાં નામ પણ આપ્યાં છે. એમાં દસ નામોને લગત ઉલ્લેખ નીચે મુજબ છે –
" समुद्रविजयोऽक्षोभ्यस्तिमितः सागरस्तथा । हिमवानचलश्चैव धरणः पूरणस्तथा ॥ अभिचन्दश्च नवमो वसुदेवश्च वीर्यवान् ।
वसुदेवानुजे कन्ये कुन्ती मद्री च विश्रुते ॥" આ ઉપરથી જોઈ શકાય છે કે (૧) સમુદ્રવિજય, (૨) અ ભ્ય, (૩) તિમિત, (૪) સાગર, (૫) હિમવત, (૬) અચલ, (૭) ધરણ, (૮) પૂરણ, (૯) અભિચન્દ્ર અને (૧૦) પરાક્રમી વસુદેવ-એ દશ દશાર્હ છે. કતી અને મદી એ વસુદેવ પછી જન્મેલી બે કન્યા છે એટલે એ વસુદેવની નાની બહેનો છે. આ બધાંના ૫રસ્પર સંબંધ આપણે વિચારીએ તે પૂર્વે અભયદેવસૂરિએ જે અહીં “દશાહ”ની વ્યુત્પત્તિ આપી છે તે નોંધી લઈએ –
તે ૩૪a-qડ્યા તિ વાર્તા”
* પત્ર ૨૦૭ આ,
[ ૧૬ર ]e
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531605 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 051 Ank 11 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1953 |
| Total Pages | 20 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |