Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નયચકને સંક્ષિપ્ત પરિચય
૧૧૫
ગયા હશે. આ વાતને પુરા પ્રભાવશ્ચરિત્રાંતર્ગત મલવાદિપ્રબંધમાંથી મળી આવે છે. એમાં આ. શ્રી. મલવાદીએ નયચકની તથા ૨૪૦૦૦ શ્લોકપ્રમાણુ “પાચરિત’ નામક રામાયણની રચના ક્યનું અને બુદ્ધાનંદ નામના બૌદ્ધવાદિને છ મહિના સુધી રાજસભામાં વાદવિવાદ કરીને પરાજય કર્યા વિગેરેનું જણાવ્યું છે.
પ્રબંધના છેડે નીચે મુજબના બે શ્લેકે છે. बुद्धानन्दस्तदा मृत्वा विपक्षव्यन्तरोऽजनि । जिनशासनविद्वेषी प्रान्तकालमतेरसौ ॥७२॥ तेन प्राग्वैरतस्तस्य प्रन्थद्वयमधिष्ठितम् । विद्यते पुस्तकस्थं तद् वाचितुं स न यच्छति ॥ ७३ ।।
“જિનશાસન ઉપર બ્રેષબુદ્ધિથી બુદ્દાનંદ મરીને વ્યંતર થયે. પૂર્વભવના વેરથી આ. શ્રી મલવાદિના નયચકે તથા પાચરિત, આ બંને ગ્રંથો એ વ્યંતરે અધિષિત કર્યો છે. તેથી બંને ગ્રંથ અત્યારે પુસ્તકમાં છે, પણ એ વ્યંતર કેઈને વાંચવા દેતો નથી.”
એમ લાગે છે કે આ. શ્રી. મલવાદિને નયચક ગ્રંથ અપ્રાપ્ય થઈ જવાથી ઉપર મુજબની કિવદંતી પ્રસાર પામી હશે. ટીકા કઈ પ્રાચીન ભંડારમાં ગુપ્ત રીતે યા પ્રકટ રીતે સચવાઈ રહી હશે છતાં તે પણ કદાચ અજ્ઞાતપ્રાય થઈ ગઈ હશે એમ લાગે છે. નહિતર પ્રભાવનચરિત્રકાર “આ. શ્રી મલવાદિકૃત મૂળભાષ્ય નથી મળતું, પણ તેની ટીકા મળે છે. એ ઉલ્લેખ કર્યા વિના પ્રાયે ન રહેત. ટીકા અજ્ઞાત પ્રાય થઈ ગઈ હશે એને બીજો પુરાવો એ પણ લાગે છે કે પ્રભાવકચરિત્રકારે નવä નવં તેન વાયુતમિત શત. રૂ૪ “મલવાદિએ નવું દશ હજાર મલેકપ્રમાણુનું નયચક્ર બનાવ્યું.” એવું જણાવ્યું છે. ટેકાના પ્રમાણ સાથે સરખાવી જતાં તેમ જ બીજી દષ્ટિએ પણ વિચારતાં મારી સંભાવના છે કે આ સંખ્યા વધુ પડતી છે. જે પ્રભાવકચરિત્રકારને આ ટીકાને પરિચય હોત તે કર્ણોપકર્ણ ચાલી આવતી આ સંખ્યા ઉપર જરૂર વિચાર કરત એવી મારી કલપના છે. અમારી પાસેના વિ. શ્રી. આદર્શોમાં અંતે ૧૮૦૦૦ લેકપ્રમાણ સંખ્યા આપેલી છે. આ સંખ્યામાન ટીકાનું છે. આની સાથે મૂળનું ૧૦૦૦૦ લેકનું સંખ્યામાન વિચારણીય છે. તત્વજ્ઞાની જાણે,
પ્રસ્તુત એ છે કે પ્રભાવકચરિત્રની રચના થઈ ત્યારે વિક્રમ સંવત ૧૩૩૪ માં પણ પ્રસ્તુત ગ્રંથ અલભ્ય થઈ ગયો હતો એમ તેના કર્તા શ્રીમાન પ્રભાચન્દ્રસૂરિ મ, ના કથન ઉપરથી સ્પષ્ટ જણાય છે.
૧. અહીં વિચાર કરતાં એમ જણાય છે કે ભગવાન મલવાદિકૃત નયચક્ર અપ્રાપ્ય થઈ ગયું હશે તેથી જ વિક્રમને ચૌદમા શતકમાં થયેલા આ. શ્રી જિનપ્રભસૂરિમહારાજે જિનાગમસ્તવમાં વત્તે વિશેબળવતી સમ્મતિ-નયચક્રવાર-તવાન ! કયોતિરડ્યુમિત્રામૃત-વસુદેવદિgધ / ૪૨ | આ પ્રમાણે, નયચક્રને વંદન ન કરતાં, નયચક્રવાલ-કે જે ભગવાન સિંહસૂરગણિ ક્ષમાશ્રમણકૃત ટીકાનું નામ લેવાની પૂર્વે (પૃ. ૧, ના ટિપણુમાં) સંભાવના કરવામાં આવી છે–ને જ વંદન કર્યું છે. તે જ પ્રમાણે આ. શ્રીગુણરત્નસૂરિ મહારાજે પદર્શનસમુચ્ચયની વૃત્તિમાં તથા બૃહથ્રિપનિકાકારે બૃહદિપનિકામાં “નયચક્રવાલ” નામને જ ઉલ્લેખ કર્યો છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531532 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 045 Ank 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1947 |
| Total Pages | 38 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 5 MB |