Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ્ઞાન વિના શ્રદ્ધાની અસાર્થકતા
-
લેખક: શ્રી જીવરાજભાઈ ઓધવજી દોશી બી. એ. એલ, એલ, બી.
શ્રી “આત્માનંદ પ્રકાશના કટોબર માસમાં છે તે અંધશ્રદ્ધા નથી, પણ તાત્ત્વિક શ્રદ્ધા પ્રસિદ્ધ થયેલ અંકમાં “સમ્યક શ્રદ્ધા રહિત જ્ઞાનની (rational faith ) છે. આગમ જુઓ, પૂર્વાનિરર્થકતા ના મથાળાવાળે લેખ વાંચ્યા પછી ચાના ગ્રંથ જુઓ તો તેમાં અમે કહીએ આ લેખ લખવાની પ્રેરણા થયેલ છે. જેન છીએ માટે માની લ્ય એવું ભગવાન કે આચાર્યો દર્શન અનેકાંતવાદી છે. દરેક વિષયનો જુદી કહેતા નથી, જે વચન તમને યુક્તિમદ્ લાગે તે જ
જુદી દષ્ટિથી અભ્યાસ કરવો, તેમાં દેખાતા ગ્રહણ કરો એવું ફરમાવે છે. ખુદ તીર્થકર વિરોધને વિચાર કર, દેખાતા વિરોધનો સર્વજ્ઞ મહાવીર ભગવાને પણ આત્માની સિદ્ધિ સમન્વય કરવા પ્રયાસ કરે, અને તેમાંથી માટે પિતાના વચન ઉપર શ્રદ્ધા રાખી-માની સત્ય શોધવાને તાત્વિક પ્રયત્ન કરવો તે લેવા તમ ગણધરને કહ્યું નથી, તેમ પોતે અનેકાંતવાદના સિદ્ધાંતનું રહસ્ય છે. આવી કેવળી છે અને કેવળજ્ઞાનમાં તે પ્રમાણે ભાસ્યું બુદ્ધિથી આ લેખ લખ્યો છે, તેમાં બેટી ચર્ચા છે એમ પણ કહ્યું નથી, પણ તમ ગણધરે કરવાને કે ટીકા કરવાનો બિલકુલ આશય નથી. માન્ય રાખેલ વેદના વાક્ય, પ્રત્યક્ષ અનુમાન
પ્રથમ શ્રદ્ધા શબ્દનો અર્થ જોવાનો રહે વગેરે જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાના સાધનો દ્વારા આત્મછે. શ્રદ્ધા એટલે આપ્ત પુરુષના વચનની બુદ્ધિથી તત્ત્વની પ્રતીતિ કરાવેલ છે; એટલે જૈન ધર્મ પરીક્ષા કર્યા વિના ગ્રહણ કરવાની વૃત્તિ. શ્રતિ શ્રદ્ધાપ્રધાન ધર્મ નથી, પણ જ્ઞાનપ્રધાન ધર્મ સ્મૃતિ કે આગમમાં જે જે વિધિવિધાન બતા- છે. જૈન ધર્મને પાયે તત્ત્વજ્ઞાન ઉપર છે, વ્યાં હોય, તત્ત્વ વિષે જે પ્રપણે કરી હોય ફક્ત શ્રદ્ધા ઉપર નથી. સામાન્ય વ્યવહારમાં તેને અનુભવ જ્ઞાનમાં ઉતાર્યા વિના અથવા પણ આપણે એક વચન પ્રથમ શ્રદ્ધાથી માની તાર્કિક દષ્ટિએ ચકાસણું કર્યા વિના સ્વીકાર લઈએ છીયે, કારણ તે વિના વ્યવહાર ચાલી એક ધર્મગુરુ ધર્મનું એક પુસ્તક હાથમાં લઈ શકતો નથી કે જ્ઞાનની વૃદ્ધિ થતી નથી, પછી કહે કે : “Thus said the Lord” પ્રભુએ આપણે તે વચનને આધારે કાર્ય કરીએ છીએ, આ પ્રમાણે કહ્યું છે, તો તે વચનને કાંઈ ઊહા- અનુભવમાં મૂકીએ છીએ, અનુમાનાદિક જ્ઞાનના પિત કર્યા વિના, બુદ્ધિથી વિચાર કર્યા વિના સાધનોથી તે વચનની સમાલોચના કરીએ છીએ, માની લેવું તેવી મનની વૃત્તિને શ્રદ્ધા કહેવામાં અને અનુભવ અને પ્રમાણુથી જે તે વચન આવે છે. લોકોમાં ઘણું ધર્મો શ્રદ્ધા ઉપર કાર્યસાધક બને તો તેનો સ્વીકાર કરીએ છીએ, બંધાયેલા હોય છે, શ્રદ્ધા ઉપર જ જીવે છે, અને કાર્યસાધક ન બને તો તે વચનને મિચ્યા પણ જૈનધર્મ જેવા ધર્મોનો મૂળ પાયે ફક્ત માની ત્યજી દઈએ છીએ. એટલે શ્રદ્ધાથી જ્ઞાનશ્રદ્ધા ઉપર હોતો નથી. તેમાં શ્રદ્ધાનું જે તત્વ પ્રાપ્તિની શરુઆત થાય છે અને શ્રદ્ધય વચન
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531469 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 040 Ank 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1942 |
| Total Pages | 30 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 4 MB |