________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सुभाषित मौक्तिकमाला.
T
जिहूवा रसवती यस्य, भार्या रूपवती सती। लक्ष्मीस्त्यागवती यस्य, सफलं तस्य जीवनम् ॥
જેની જીવા રસવતી અર્થાત મિષ્ટભાષા વદનારી હોય, જેની સ્ત્રી રૂપવાન અને સતીત્વ ગુણવાલી હોય, અને જેની લક્ષમી ત્યાગવતી અર્થાત દાનમાં અપાતી હોય તેનું જીવન સફલ છે.
ફળ વિનાના વૃક્ષને કઈ નથી ચાહતું તેવી જ રીતે મનુષ્ય જીવનરૂપ વૃક્ષને જે ઉપર જણાવ્યા મુજબના ફળ પ્રાપ્ત થયા હોય તે જ તે વૃક્ષને સફળ કહી શકાય. અત્ર સુભાષિતકારે ત્રણ બાબતે ફળરૂપ જણાવી છે તેને આપણે હેજ વિસ્તારથી અવકીએ.
ક
જીભ તે આપણને સર્વને અને પશુઓ સુદ્ધાને પ્રાપ્ત થયેલ છે, પરંતુ મિણ વદનારી જીભ બહુ ઓછી જણાય છે. સુભાષિતકારો તે જણાવે છે કે વજને વારિદ્રતા? વચનમાં શા માટે દરિદ્રતા રાખવી જોઈએ ? પરંતુ આ ઉત્તમ સૂત્રનું ખરું હાર્દ બહુ ઓછા મનુષ્ય સમજતા હોય છે. પરિણામે જીભે વાવેલા કાંટાઓ મનુષ્યને સહન કરવા પડે છે. જે શસ્ત્રથી બચી શકાય છે તે જ શસ્ત્ર જે વાપરતાં ન આવડે તે પોતાના જ જીવનનાશને માટે થાય છે. જીભને માટે પણ તેવું જ છે. જે ધારીએ તો તેના દ્વારા ઘણું સાધી શકીએ છીએ. અનેક મિત્રો કરી શકીએ છીએ. ગુણી જનેના ગુણાનુવાદ ગાઈ તે માર્ગે આગળ વધી શકાય છે-ઈત્યાદિ કામો બની શકે છે, જ્યારે તેથી વિરુદ્ધ જે જીભને છૂટી મૂકી તેને દુરૂપયોગ થાય તો મહાઅનર્થ ઉત્પન્ન થાય છે. પગલે પગલે કાંટા વેરાય છે, અનેક શત્રુઓ ઉત્પન્ન થાય છે. અનેક જૂઠી સાક્ષીઓ, અસત્ય, અર્ધસત્ય બેલાય છે, આળ મૂકાય છે, કટુ વા, મર્મઘાતક વાકયો ઉચ્ચારાય છે. આવા અનેક દુર્ગ પણ તેનાથી થઈ શકે છે, છૂટી મૂકેલી જીભ દુમનની ગરજ સારશે અને સર્વનાશને નોતરશે એ નિઃસંશય છે.
For Private And Personal Use Only
