________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમ્યમ્ જ્ઞાનની કુંચી. પરમાત્માનું (જૈન દષ્ટિએ) શુદ્ધ સ્વરૂપ. ( જુદા જુદા દર્શને તે માટે શું કહે છે?) -
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૫૦ થી શરૂ ) સુખ એ આત્માનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ છે. જે દુઃખ આત્માનું નૈસર્ગિક સ્વરૂપ હોય તે પરમ સુખની વૃત્તિને ઉદ્દભવ અશક્ય થઈ પડે. મનુષ્ય. આદિને જે વિવિધ પ્રકારનાં દુઃખ થાય છે તે સર્વ બાહ્ય કારણોને લીધે આવે છે. એ દુખે પણ વહેમોડે અંત અવશ્ય આવે છે. આત્માની સ્વભાવ દશાને અનુરૂપ કાર્યોથી સુખ થાય છે. વિભાવ દશામાં રાચવાથી દુઃખની પ્રાપ્તિ થાય છે. સુખ-દુઃખને અનુભવ આત્મા પોતે જ કરે છે. આત્માને આ રીતે અવારનવાર જે આનંદ અને દુઃખ થયા કરે છે તે પ્રાયઃ ક્ષણિક હોય છે. એ આનંદ કે દુઃખ ઘણું કરીને ચિરસ્થાયી હોતાં નથી. સંસારમાં જે ક્ષણિક આનંદ મળે. છે તે પણ પ્રાયઃ દુઃખજન્ય હોય છે. એ આનંદ કેટલીક વાર કષ્ટસાધ્ય પણ થાય છે. એ આનંદને પરિણામે સામાન્ય રીતે દુઃખને અનુભવ થાય છે. તાત્પર્ય એ કે, સંસારને ક્ષણિક આનંદ દુઃખનાં પરિણામરૂપ પણ છે અને દુઃખનું કારણ પણ છે. સંસારના આનંદ-ઈદ્રિયજનિત સુખના કૃત્રિમ આનંદથી એ કૃત્રિમ આનંદની પ્રાપ્તિ માટે ઉત્કટ અભિલાષા થાય છે એ અભિલાષાનું કઈ કાળે શાંત્વન થઈ શકતું નથી. ઈદ્રિયસુખના વિશેષ ઉપગથી ઈદ્રિયો દુર્બલ બને છે એટલે પણ દુઃખ થાય છે. આ રીતે ઈદ્રિયજનિત સુખોમાં તત્વતઃ કંઈ પણ સુખ નથી. સંસારના આનંદમાં જેઓ સુખ માને છે તેમની પામર મનેદશા ખરેખર અનુકંપનીય છે.
ખરું સુખ તે આત્મામાં જ રહેલું છે. કઈ પણ આત્મા યથાર્થ પ્રયત્નથી એ સુખ પ્રાપ્ત કરી શકે, પરમ સુખ એ આત્માનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ છે. આત્મનું યથાર્થ સ્વરૂપ ન જાણનારા અજ્ઞાની છ દુખમાં નિમગ્ન રહે છે. આત્માની શુદ્ધ દશામાં રમણ કરનાર પ્રત્યેક આત્માને પરમસુખની પ્રાપ્તિ અવશ્ય થાય છે.
સુખ એ આત્મા–પરમાત્માને નૈસર્ગિક ગુણ છે. સુખ એ આત્માને સ્વભાવ છે. આથી સુખ અને આનંદ એ બનેનો ભેદ યથાર્થ રીતે સમજવાની જરૂર છે. કૃત્રિમ આનંદ અને સ્વતંત્ર આનંદ એમ આનંદના બે પ્રકાર છે. ઈદ્રિયજનિત આનંદ એ કૃત્રિમ આનંદ છે. જે તે ઈદ્રિય અમુક વસ્તુ કે ઘટનાને અંગે પિતાનું કાર્ય કરતી હોય ત્યાં સુધી જ ઈદ્રિયજનિત આનંદ
For Private And Personal Use Only
