________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી રૂષભ પંચાશિકા-સભાવાર્થ મરિયા વિરુતિ ન માન્યા.”
-શ્રી કલ્યાણુમંદિર, જલ જ્યમ પ્રવચન હારુ, ગૃહતાં ઊંચે, મૂકતાં નીચે; નાથ! જાય છે જે, અરઘટઘટ્ટી સમા નિ, ૩૦
હે નાથ ! અરઘટઘટ્ટી (કુવાના રેંટ) જેવા છે, જલની જેમ હારું પ્રવચન ગ્રહણ કરતાં ઊંચે જાય છે, અને મૂકી દેતાં નીચે જાય છે.
અત્રે જીને અરઘટઘટ્ટી એટલે કે કુવાના રેંટની ઉપમા આપી છે. કુવાના રેંટના ઘડામાં જ્યારે પાણી ભરાય છે ત્યારે ઊઠર્વ-ઊંચે આવે છે, અને પાણી ખાલી થાય છે ત્યારે અધો-નીચે જાય છે. તે જ પ્રમાણે જ્યારે જીવ જિનપ્રવચનરૂપ જલ ગ્રહણ કરે છે, ત્યારે તે ઊંચા આવે છે ઉદર્વગમન કરે છે, એટલે કે સ્વર્ગ–અપવર્ગરૂપ ઉચ્ચ ગતિની પ્રાપ્તિ કરે છે; પણ જ્યારે તે જિનપ્રવચનરૂપ જલનો ત્યાગ કરે છે ત્યારે અધોગમન કરે છે, નીચે જાય છે, અર્થાત નરક-તિર્યચઆદિ અધોગતિને પામે છે. તાત્પર્ય કે જે જિનપ્રવચન પાલે છે તેની ઊર્વગતિ થાય છે, અને છેડી દે છે તેની અધોગતિ થાય છે. કવિએ કેવી ખૂબીથી આ ભાવ પ્રદર્શિત કર્યો છે ? તે બહુ મનન કરવા લાગ્યા છે.
આ ઊર્વગમન અને અર્ધગમનનું વૈજ્ઞાનિક કારણ આ પ્રમાણે ઘટાવી શકાય:–
ઉદર્વગમન એ આત્માને સ્વભાવ છે, પરંતુ કર્મપટલના ગુરુત્વાકર્ષણથી તે અગમન કરે છે, એટલે જીવનું સ્વાભાવિક ઊર્વગમન થાય છે, પણ
જ્યારે જિનપ્રવચન મૂકી દે છે ત્યારે કર્મને ભાર વધી પડતાં અધોગમન થાય છે. “કર્મ કરે સે જિન બચન, તત્વજ્ઞાનીકે મમ.”
–શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, લેરા. મને નંદન.
For Private And Personal Use Only
