________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૭
શ્રી વીતરાગસ્તવભાષાનુવાદ. શ્રી વીતરાગસ્તવ ભાષાનુવાદ.
આઠમે પ્રકાશ. એકાંતવાદ-ખંડન : અનેકાંત-મંડન”
દેહરા વસ્તુ નિત્ય એકાંત તે, અકૃતાગમ કૃતનાશ જે એકાંત અનિત્ય તે, અકૃતાગમ કૃતનાશ. ૧ આત્મ નિત્ય એકાંત તે, ના સુખ-દુઃખને ભેગ;
વળી એકાંત અનિત્ય તે, ના સુખ દુઃખને ભેગ. ૨ ૧. પિતે નહિ કરેલા અને બીજાએ કરેલા એવા કર્મની પ્રાપ્તિ-ફલબેગ તે છે અકૃતાગમ દે; પોતે કરેલા કર્મને નાશ-ફલ નહિં ભેગવવા પણું તે કૃતનાશ દ. ||
વસ્તુ જે એકાંત નિત્ય માનીએ અથવા એકાંત અનિત્ય માનીએ તે આ છે બન્ને દોષની પ્રાપ્તિ થાય છે. * સરખા –નાવવા સુદ્ધદુ:ણમો પુogવા ન જ ચંપની . दुर्नीतिवादव्यसनासिनैवं परैर्विलुप्तं जगदप्यशेषम् ॥
ન્યાયાજ્ઞાિરા “ો૨૭. ભાવાર્થ-વસ્તુ એકાંત નિત્ય માનીએ, અથવા એકાંત અનિત્ય માનીએ તે નથી સુખ-દુઃખને ભોગ ઘટત, નથી પુણ્ય-પાપ ઘટતા અને નથી બંધ–મેક્ષ ઘટતા. તે આ પ્રકારે –
૨. ૩) એકતિ નિત્ય આત્મામાં, સુખ-દુઃખનો ભોગ ઉપયુક્ત નથી, કારણ કે “માત્રુતાનુનરિકત્વ'–અપ્રચુત, અનુત્પન્ન, સ્થિરએકરૂપપણું એ નિત્યનું છે લક્ષણ છે (એકાંતવાદીના મતે ); તેથી જ્યારે આત્મા સુખ અનુભવીને સ્વકારણવશે દુ:ખ અનુભવે છે ત્યારે સ્વભાવભેદને લઈ અનિત્યત્વની આપત્તિ થતાં સ્થિરએકરૂપતાને હાનિ પ્રસંગ સાંપડે છે. એમ દુઃખ અનુભવી સુખ મેળવતાં પણ જાણવું.
() સુખ-દુ:ખ ભેગ પુણ્ય-પાપથી સંપજે છે, અને તેનું સંપાદન અર્થક્રિયા છે; પણ તે અર્થક્રિયા ફૂટસ્થનિત્યમાં ક્રમથી વા અક્રમથી ઘટતી નથી.
(૪) બંધ એટલે કમ પુદગલો સાથે પ્રતિપ્રદેશે આત્માને અગ્નિ અને લેહપિંડ જેમ અન્યોન્ય સંશ્લેષ; અને મોક્ષ એટલે સર્વ કર્મને ક્ષય (દત્તકર્મા II મોર-તત્ત્વાર્થસૂત્ર); તે બન્ને એકાંત નિત્યમાં ઘટે નહિ, કારણ “મઝાણાને Hિઃ” III. આ અપ્રાક્ષની પ્રાપ્તિ, એ બંધનું લક્ષણ છે. હવે પૂર્વકાલની અપ્રાપ્તિ—અમિલન એ અન્ય ,
For Private And Personal Use Only
