________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રાચીન પુસ્તકો અને પુસ્તકાલયો. (લેખક-મુનિ હિમાંશુવિજયજી-ન્યાય-કાવ્યતીર્થ )
પુનિત ભારતદેશ બહુ જ લાંબા કાળથી જ્ઞાનની પૂજા કરતે રહ્યો છે. પ્રાચીન ભારતના ઇતિહાસ ભણે દષ્ટિ નાખતા જણાય છે કે ભારતના વાતાવરણમાં જ્ઞાન–જે તિને ઝળહળતે પ્રકાશ છે. એના ગ્રંથમાં, એની ક્રિયાઓ અને કળામાં જ્ઞાનની મહત્તા સ્પષ્ટ જણાય છે. એના ધર્મોપદેશક બહુશ્રુત અને વિદ્યુત હતા. તેમના વાડુમયમાં “વર્ષ ના તો રા”
જ્ઞાનવિખ્યાં મોસઃ ' “ તે જ્ઞાનાર્ મુઃિ ” જેવાં ગંભીર અર્થવાળાં સૂત્ર અને મંત્રે હજારો વર્ષો પહેલાં ગુંથાયાં છે. ભારતના રાજવીઓએ પણ પ્રજાને શિક્ષિત-વિનીત કરવામાં પોતાને આવશ્યક ધર્મ માન્યું છે.' ભારતના વિદ્વાનોએ એ જ્ઞાનની યશગાથા ગાઈ, હજારો મૌલિક ગ્રંથ રચી, ભારતની જ્ઞાનભકિત જગતને બતાવી છે, જેની સંસ્કૃતિની ઉત્તમ અસર આખી આલમ ઉપર પડી છે એમ પુરાતત્ત્વ પણ કબૂલ કરે છે.
: પ્રાચીન કાળની પદ્ધતિ આર્યાવર્તમાં બહુ પ્રાચીન કાળમાં જલ, વાયુ, પ્રકૃતિ તથા કાળબળના કારણે લોકોનાં શરીર આરોગ્યપૂર્ણ-સુદઢ હતાં, બુદ્ધિ તીક્ષણ હતી; તેથી તેઓ ધર્મસૂત્રો-મંત્ર, ચા અને સૂક્તોને ગુરૂ પાસે સાંભળી, શિખી, નિદિધ્યાસન કરતાં, તેને ગોખી કંઠાગ્ર કરતાં અને તેઓ જેવું શિખતા તેવું પોતાના શિષ્ય-પુત્રને કંઠસ્થ શિખવતા. મતલબ કે તે વખતે બધા જ્ઞાનને મેઢે યાદ કરી હૃદયમાં સ્થાપન કરતાં, મગજમાં ભરી રાખતાં. પુસ્તકો કે શિલાલેખે એ બાહ્ય વસ્તુ હોઈ જડ–વિનશ્વર છે તેથી તેમાં ધર્મસૂત્રને-વિદ્યાને લખવામાં તેઓ અનુચિત તથા અનાવશ્યક માનતા. તે વખતના વિદ્વાન ઋષિ-મુનિઓની મરણશકિત પરાકાષ્ટાએ પહોંચેલી હતી તેથી તેઓ લાખ શ્લોકોને કંઠસ્થ કરી તેના અર્થને સારી પેઠે સમજ હૃદયમાં જાળવી શકતા હતા. તે વખતના મરણના દાખલાઓ સ્મરણશકિતમાં ક્ષીણ થએલા આધુનિક લોકોને આશ્ચર્યમાં નાખે છે, એનું જ એ કારણ છે કે બહુ
૧ પ્રગાનાં વિનરાધાનાત્.........રઘુવંશ પહેલે સગ.
For Private And Personal Use Only
