________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધ્યાન.
૨૮૧ આમ ચાર ધ્યાનમાંના પ્રથમ બેને દુન્યવી દષ્ટિ પર પડદો નાંખી, જો જ્ઞાનદષ્ટિએ માપીએ તે સર્વથા નકામા અને ફેંકી દેવા જેવા જ છે. એથી આત્માની પ્રગતિ કે ઉન્નતિ તે આઘી જાય છે, પણ અવનતિ સામે ડોકીયા કરી ઉભી જ હોય છે. મનપ્રદેશમાં વિચારમાળાના મણકારૂપે એ પણ ગુંથાએલા હોય છે. તેટલા પૂરતો જ દયાન શબ્દ તેમની સાથે જોડવો યુક્ત છે. બાકી એ માઠા ધ્યાનને નવ ગજના નમસ્કાર કરી એનાથી હાથ ધોઈ નાંખવા ઘટે છે. ત્રીજું ધર્મધ્યાન આવશ્યક છે. ઉત્સર્ગ–અપવાદરૂપ ધર્મ અને વસ્તુને સ્વભાવ તે ધર્મ. કહ્યું છે કે
“વષ્ણુસ્વમા ધમ ' એ ધર્મનું સતત ચિંતન, મનન અને નિદિધ્યાન કરવું, એમાં રમણ કરવું તેમજ ઉંડું અવગાહન કરવું અર્થાત એકતાર બની જવું એનું નામ જ ધર્મધ્યાન. તેના ચાર પ્રકાર. (૧) આજ્ઞાવિચય-વીતરાગ પ્રભુની આજ્ઞા પ્રત્યે સાચી શ્રદ્ધા ધરાવવી. તેની
વિચારણા કરવી. આનો અર્થ અંધશ્રદ્ધાથી કે આંધળીઆ કરી સ્વીકારી લેવું તેમ નથી. દરેક બાબતને બુદ્ધિરૂપી કાંટા પર જરૂર તોલન કરવી. એથી જ અડગ શ્રદ્ધા સાંપડે કે બાકી અતીંદ્રિય વિષયોમાં શ્રદ્ધા રાખીને જ આગળ વધી
શકાય ત્યાં બીજે ઉપાય જ નથી. વચય-જીવ સાથે અ દ્ધપણને લઈને અપાય કહેતાં ઘણા
દુઃખે દુષણો જોડાએલા છે. અને જ્યાં લગી સંસાર છે ત્યાં લગી તેનો સંબંધ પણ ઓછા-વત્તે અંશે રહેવાનો છે; છતાં એમાંથી મારાપણાની ભ્રમણ ટાળવાની છે. આત્મા અને દેહ અથવા તો જીવ-જડના સ્વરૂપે-ધમેં જુદા છે, એ વિચારવું. એમ કરવા સારૂ અજ્ઞાન, રાગ, દ્વેષ, કષાય, આશ્રવઆદિના સ્વરૂપને પૂર્ણ વિચાર કરવો. કર્મસત્તાના પાશમાં આત્મા કેટલી હદે પરાસ્ત થયા છે એને તાગ કહાડે અને સ્વ તથા પર વસ્તુઓની વહેંચણી કરતાં શિખવું. એ સંબંધી વિચારણાઓ અને કરવામાં આવતાં નિર્ણયો એ જ આ બીજા યાનના બીજા ભેદને વિષય.
For Private And Personal Use Only
