________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રતિબિંબ.
૨૨૧ બીજી મુશ્કેલી વટાવવા, બસુ બાબુએ એક એવું યંત્ર તૈયાર કર્યું કે જે વૃક્ષના સૂક્ષ્માતિ સૂક્ષ્મ ધબકારાને પણ એક કરોડગણું બનાવીને વ્યકત કરે. સૂક્ષ્મદર્શક યંત્ર માત્ર ત્રણ હજારગણું રૂપ વધારી શકે છે, એ કરતાં એની વધુ શકિત નથી. બસુ બાબુએ એને કરેડગણું વ્યકત રૂપ આપ્યું. આ યંત્ર જોઈને વૈજ્ઞાનિકો સજ્જડ બની ગયા.
પ્રાણી માત્રને હાથ, પગ, આંખ, નાક, હાં હોવા જ જોઈએ એમ આપણે માની લીધું છે. હવે વનસ્પતિમાં પ્રાણ હોય તો એને આંખ, કાન જેવું કંઈક જરૂર હોવું જોઈએ એમ કેટલાક કહે છે. વૈજ્ઞાનિકે એને જવાબ આપે છે કે ઈન્દ્રિયના બાહ્ય આકાર ઉપર બહુ ભાર મૂકવાની જરૂર નથી. વનસ્પતિ-કાય પોતાની સ્પર્શેન્દ્રિયવડે જીવનની ઘણી આવશ્યક ક્રિયાઓ કરી શકે છે. ઈન્દ્રિય વિશેષની ક્રિયા, અન્ય કોઈ રીતે થતી હોય તે પછી, ઉપર કહી તેવી ત્રીજી મુશ્કેલીનું આપોઆપ સમાધાન થઈ જાય છે.
બસુ બાબુએ તૈયાર કરેલા યંત્રની બીજી પણ એક ખૂબી છે, એ ખૂબી સમજવા માટે વેદના શું છે તે સમજવું પડશે.
પગમાં કાંટે વાગે કે તરત જ જ્ઞાનતંતુઓ, મસ્તિષ્કને સંદેશો પહોંચાડવા પિતાની ક્રિયા શરૂ કરે છે. કાંટો વા -ન વાગે એટલામાં તે એવી ઝડપથી સમાચાર પૂરી વળે છે કે આપણે જાણે કે બીજી જ પળે કાંટા ઉપરથી પગ ઉઠાવી લેતા હોઈએ એમ આપણને લાગે, પણ કાંટાની વેદના મસ્તિષ્ક સુધી પહોંચે અને મસ્તિષ્કની આજ્ઞા મળતાં જ પગ પાછા હઠે એ બે કિયાઓ વચ્ચે થે સમય પસાર થઈ જાય છે, જતુઓમાં આવી ક્રિયા ચાલે છે તે જ પ્રમાણે વનસ્પતિમાં પણ એવી જ ક્રિયા ચાલે છે, બસુ બાબુના યંત્રમાં, આ ક્રિયાની બારિકમાં બારીક નોંધ લેવાય છે, પગને સંદેશે મસ્તિષ્ક તરફ કેવી રીતે પહોંચે છે અને મસ્તિષ્કને જવાબ પાછો કેવી રીતે કરી વળે છે તે બધું વિગતવાર સમજવામાં આ યંત્ર સહાય કરે છે. એ યંત્રની મદદથી, એક સેકંડના એક હજારમા ભાગમાં શું શું બને છે તેની નોંધ લેવાય છે.
વનસ્પતિકાયમાં અને જીવ-જન્તુમાં કેટલી સમાનતા છે તે શ્રી જગદીશ બાબુએ પૂરવાર કરી આપ્યું છે.
(૧) સંકેચ અને વિકાસ.
For Private And Personal Use Only
