________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ. ====E [] == = મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ.
અનુવાદક–વિઠ્ઠલદાસ એમ. શાહ.
(ગત પુ. ૩૦ ના અંક ૧૨ ના પૃષ્ઠ ૨૮૪ થી શરૂ.) જીવનમુક્ત દશામાં જેમ માનવામાં આવે છે તેમ સંસાર પણ સંપૂર્ણપણે અદશ્ય નથી થતો. અલબત, આનુભાવિક જગતનું અસ્તિત્વ નથી રહેતું, પરંતુ તેને પ્રલય નથી કહી શક્તા, તેમાં કેવળ એટલે જ અર્થ થાય છે કે અસ્તિત્વ પૂર્ણતા માટે પોતાના રૂપ રંગ–બદલે છે. કેવળ અનુભવાત્મક અસ્તિત્વ જ અદશ્ય થાય છે, સમસ્ત અસ્તિત્વ નહિ. અસ્તિત્વ વસ્તુ–તત્વ રહી જાય છે, કેવળ તેનું મર્યાદિત રૂપ અદશ્ય થાય છે. બાહ્ય વિષયતા ચાલી જાય છે, દેશ તથા કાળ સંબંધી પદાર્થોનું દશ્ય અવશ્ય લુપ્ત થઈ જાય છે, વસ્તુઓનું પારસ્પરિક કાર્ય– કારણ ભાવ પણ ચાલ્યું જાય છે. એકત્વ અને બહુ પણ સાથોસાથ ચાલ્યું જાય છે, તે અવયંભાવી છે, પરંતુ જગતુ પોતાના સમસ્ત તની સાથે મુક્તાભાનું નિમિત્ત પણ નથી જતું. મિથ્યાષ્ટિ, મર્યાદિત ક્ષિતિજ, બ્રમાત્મક ભાવ તથા મર્યાદિત દ સિવાય બીજું કશું પણ અદય નથી થતું. સત્ય, વહુતત્ત્વ, અસ્તિત્વ હમેશની જેમ મૂળ રૂપમાં રહેશે પરંતુ દષ્ટિકેણ બદલાઈ જશે.
સંસારમાં તત્વચિંતન કરનાર ઘણા છેડા હોય છે. આપણામાંના ઘણા મનુષ્ય નથી જાણતા કે સચિન્તન શું વસ્તુ છે. અનેક મનુષ્યનું ચિંતન ગંભીર નથી હોતું. ગંભીર ચિંતન માટે દઢ સાધનની આવશ્યકતા છે. મનના યોગ્ય વિકાસ માટે તે અસંખ્ય જન્મ લાગે છે, ત્યારે કંઈક મન ગંભીરતાપૂર્વક એગ્ય ચિંતન કરે છે. સાધના (મનન) માટે એક તીક્ષણ બુદ્ધિની આવશ્યકતા છે. દઢ ચિંતન, નિયમિત ચિંતન, સ્પષ્ટ ચિંતન, બધા વિષચેના મૂળના વિષયમાં ચિંતન, બધી પરિસ્થિતિઓનાં મૂળતત્ત્વનું ચિંતન, સમસ્ત વિચારે અને જીવનની ધારણાઓના વિષયમાં ચિંતન-એ સર્વ સાધનાના તત્ત્વ છે. જુના ભાવ ગમે તેટલા બલિષ્ટ હોય તે પણ જ્યારે તેની જગ્યાએ એકાદ નવીન દિવ્ય ભાવ પ્રાપ્ત થાય છે ત્યારે તેને છોડ જ પડે છે. ભક્તિમય થઈ જાઓ, સ્વતંત્ર તથા મૌલિક ચિંતનને આશ્રય લે.
તત્વજીજ્ઞાસુ તથા આધ્યાત્મિક સાધકને માટે જુદી જુદી વાસનાઓ તથા બાહ્ય વિષયોથી પૂર્ણવિરામ તથા તે સાથે આંતરિક વિષયેનું મનન અને અધ્યાત્મ તત્ત્વની અમૂર્ત ભાવનાની ગ્યતાની અપેક્ષા રહે છે.
For Private And Personal Use Only
