Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૮
મી આભાનt
.
વૃત્તિ સ્વભાવ (ટેવ) ના રૂપમાં ફેરવાઈ જાય છે. જે તમે મનમાં એકવાર કામવૃત્તિ ઉઠવા દેશે તો પછી તે વૃત્તિ અનુસાર તમારે સ્વભાવ બની જશે. માનસિક શકિત તે તરફ શીઘ્રતાથી વહેવા લાગશે અને વારંવાર તેનું ચિંતન કરવાથી તમે વશ થઈ જશે, એટલા માટે જ સ્વભાવગત વૃત્તિ અને ભાવનાઓને સંયમ કરવો જોઈએ.
દાન, જપ, નિષ્કામ કર્મ, યજ્ઞ, બ્રહ્મચર્ય, તીર્થયાત્રા, પૂજાપાઠ, દમ, શમ, યમ, નિયમ, સ્વાધ્યાય, તપ, વ્રત, સાધુસેવા–એ સર્વ ચિત્તશુદ્ધિ માટે જ છે.
જે તમે ચા પીવાની તમારી જુની ટેવ છોડી દે છે તો તમે રસનેન્દ્રિયને કેટલેક અંશે વશ કરી છે. તમે એક વાસના નષ્ટ કરે છે, તેનાથી તમને કંઈક શાંતિ મળશે, કેમકે તમારી ચાની તૃષ્ણા ચાલી ગઈ છે. ચિંતન કરવું એ જ દુઃખ છે, દેખવું એ જ દુઃખ છે. એક દાર્શનિક કે સાધકને માટે તો સાંભળવું એ પણ દુઃખ જ છે, વિષયી મનુષ્યને માટે એ સર્વ દુઃખ છે. જે શકિત તમને ચાની પાછળ દોડવા પ્રેરી રહી હતી તે ઈચ્છાના રૂપમાં ફેરવાઈ ગઈ છે. કેવળ એક વિષયના ત્યાગથી તમને શાંતિ તથા ઈચ્છાશકિત પ્રાપ્ત થાય છે. તે પછી જે તમે વીશ વિષયને ત્યાગ કરે તે તમારા મનને કેટલી વધારે શાંતિ મળવાની તથા તમારી ઈચ્છાશકિત કેટલી પ્રબળ થઈ જવાની ? એ ત્યાગનું ફલ છે, એવી રીતે ત્યાગથી તમને અધિક જ્ઞાન, અધિક આનન્દ અને અધિક શકિત પ્રાપ્ત થાય છે. તમે એક વસ્તુને એટલા માટે ત્યાગ કરી છે કે તેના બદલામાં તમને તેનાથી પણ વધારે શ્રેયસ્કર વસ્તુ પ્રાપ્ત થાય છે. શું કોઈ પણ માણસ સાકર માટે ગેળને ત્યાગ નહિ કરે? જો તમે એકવાર એક વાસના જીતી લેશે તે બીજી અનેક વાસનાઓ પણ સહેલાઈથી જીતી શકશે, કેમકે તમને શકિત અને પરાક્રમ પ્રાપ્ત થઈ ગયા છે.
જો તમે ચાને ત્યાગ કરે છે તે વસ્તુતઃ તમે મનના એક નાના અંશને વશ કરી લે છે. રસનાને સંયમ એટલે જ મનને સંયમ. કામ પર વિજય પ્રાપ્ત કરવો એજ ખરી રીતે મન પર વિજય પ્રાપ્ત કરવા બરાબર છે.
વૈરાગ્ય અને ત્યાગદ્વારા જ મનને સૂક્ષ્મ (તનુ ) કહી શકાય છે અને જ્યારે એ તનુ થતાં થતાં સૂત્રવત્ થઈ જાય છે ત્યારે તેની “તનુ માનસી” ભૂમિકા થાય છે.
આશા તથા અપેક્ષા, વૈરાગ્ય તથા ત્યાગની વિરોધી છે, તેઓ મનને સ્થલ બનાવી મૂકે છે. દાર્શનિક કે સાધકને માટે પૂરેપૂરા આશા રહિત થવું એ એક ઘણી ઉંચી સ્થિતિ છે. પરંતુ વિષયી પુરૂષને માટે એ ઘણી જ ખરાબ સ્થિતિ છે, કેમકે લોકે એ મનુષ્યના સંબંધમાં તિરસ્કાર પૂર્વક કહ્યા કરે
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531331 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 028 Ank 10 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1930 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |