________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૪૪
શ્રી ખાંભાત પ્રકાશ.
કહેતાં વનસ્પતિ લેવાનું કહીએ તે શું ગ્રહણ કરશે ? માટે વિશેષ ને માન્ય રાખનાર આ નય છે. તેથી સામાન્યને તે કબુલ રાખતે નથી. પ્રશ્ન:—ઋજી સૂત્રનય એટલે શુ ?
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉત્તર:- આ નય વર્તમાન સમયગ્રાહી છે. વસ્તુના નવા નવા રૂપાંતરા તરફ આ નય લક્ષ્ય ખેંચે છે. દાખલા તરીકે:--સૂવર્ણના કડા, કુંડળ, વિગેરે જે પર્યાય છે તે આ નય જુએ છે. એટલે પાયા સિવાય સ્થાયી દ્રવ્ય તરફ આ નયના દૃષ્ટિપાત નથી, એથી જ પર્યાયેા વિનશ્વર હાવાને લીધે સદા સ્થાયી દ્રવ્ય આ નયની ષ્ટિએ નથી.
પ્રશ્નઃશબ્દ નય એટલે શુ ?
ઉત્તર:——શબ્દ નય એટલે અનેક પર્યાય શબ્દના એક અર્થ માનવા એ આ નયનુ કામ છે જેમ ઇંદ્રને શક, પુર ંદર, વિગેરે નામથી કહે છે તે શબ્દનય છે. કડું, લુગડું, વસ્ત્ર વગેરે શબ્દને એક જ અર્થ છે તેમ આ નય સમજાવે છે.
પ્રશ્ન:સમભિરૂદ્ધે નય એટલે શુ ?
ઉત્તર:—એક વસ્તુનુ સંક્રમણુ જ્યારે બીજી વસ્તુમાં
થાય છે ત્યારે તે અવસ્તુ થઇ જાય છે જેમકે ઇંદ્ર એ શબ્દરૂપ વસ્તુનું સંક્રમણ શકે શબ્દમાં થાય ત્યારે ઈંદ્ર વાચક શબ્દ જુદા થાય છે. એટલે ઇંદ્ર શબ્દના અર્થ અશ્વય વાળા, શક્ર શબ્દને અ તિવાળા, અને પુરદર શબ્દના અર્થ શત્રુના નગરને નાશ કરનારા થાય છે. તે બધા શબ્દો ઇંદ્રવાચક છે. પણુ તેના અર્થ ( વાચ્ય ) જુદા જુદા હૈાવાથી તે જુદા જુદા છે એમ સમક્ષિ રૂઢ નય માને છે,
પ્રશ્ન:—એવ ભૂતનય એટલે શું ?
ઉત્તર:—પેાતાનું કામ કરતી સાક્ષાત્ દેખાતી વસ્તુને તે વસ્તુ તરીકે માનવાનુ આ નય સૂચવે છે. દાખલા તરીકે ઘટ એ શબ્દમાં ઘટ એ ધાતુ છે અને તેના અ ચેષ્ટા કરવી થાય છે એટલે જે સ્ત્રીના મસ્તક ઉપર આરૂઢ થઇ ચેષ્ટા કરે તે ઘટ કહેવાય છે.
For Private And Personal Use Only
