Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેનધની ખૂબીઓ.
૧૮૯
તે પુદ્ગલમાં કદાપિ રાચે નહીં, આત્મા તે નિત્ય છે, અમર છે-કદાપિ ક્ષીણુ થતા નથી.
વળી તેજ મહાત્મા, પ્રકૃતી અને પુરૂષના સંબંધ દર્શાવતા કહે છે કે:~~~ “ કનકપલવત્ પયડી પુરૂષ તણીરે, જોડી અનાદી સ્વભાવ; અન્ય સંજોગી જીહા લગી આતમા રે, સંસારી કહેવાય. યુજન કરણે હા અ ંતર તુજ પડ્યો રે, ગુણુ કરણે કરી ભગ; ગ્રન્થ ઉકતે કરી પડીત જન કહ્યો રે, અ ંતર ભૃગ સુસંગ.
:>
આપણા ઘણા સ્તવનામાં આ પ્રમાણે પ્રીલસુીના દર્શન કરાવવામાં આવ્યા છે. જૈન ધર્મની આ ખૂંખીનું વધુ વર્ણન કરવું તે પિષ્ટપેષણ કરવા જેવુ હાઇ અહીંયાથીજ વિરમવું ચેાગ્ય ગણાશે.
અત્યાર સુધી આપણે જૈનદર્શનની ીલસુફી બીજાની જોડે સરખાવી અને તેની શ્રેષ્ઠતા સિદ્ધ કરી ખતાવી. હવે આપણે તેના બીજા લક્ષ્ય તરફ નજર કરીયે.
For Private And Personal Use Only
સંયમ અને જૈનદર્શનના સંબંધ, એકસીજન અને મનુષ્યના સબંધ જેવા છે. સયમ વિનાનુ જૈનદર્શન અને જૈનદર્શનમાં બતાવ્યા પ્રમાણેના સયમ સિવાયના બીજો સંયમ એ બન્ને વસ્તુત: નકામા છે. સયમ એટલે શું ? ઇન્દ્રિચાના નિગ્રહ કરવા તેને સંયમ કહેવાય. ઇન્દ્રિયાના નિગ્રહનું યથાર્થ સ્વરૂપ સમ જાવવા માટે જૈનશાસ્ત્રમાં એક આખુ` સૂત્ર રચવામાં આવ્યુ છે. દરેક જૈનને પચિં ક્રિય સંવર@ા ’ તે કંઠસ્થ હશેજ. પંચેન્દ્રિયની સહેજ ઓળખ કરાવવી તે આ ઠેકાણે આવશ્યક ગણાશે. પહેલી સ્પર્શેન્દ્રિય જેના વિષય સ્પર્શ કરવાના, બીજી ઇન્દ્રિયનું નામ રસનેન્દ્રિય, જેના વિષય જીભ અને તેના વિષયભૂત રસને આળખવાના, ત્રીજી ઘ્રાણેન્દ્રિય એટલે નાસીકા જેને વિષય સુ ંઘવાના, ચેાથી ચક્ષુન્દ્રિય, જેના વિષય જોવાના અને પાંચમી શ્રોત્રેન્દ્રિય જેને વિષય સાંભળવાના છે. આવી રીતે પાંચ ઇન્દ્રિયા અને તેમનું સ્વરૂપ શાસ્ત્રમાં સમજાવવામાં આવ્યું છે. સયમ એટલે આ પાંચે ઇન્દ્રિયાના નિગ્રહ કરવા. સંયમના ગુણ દરેકમાં વ્યક્તિભેદે દેશત: અથવા અંશત: હાવા જ જોઇએ. એક કવિએ ઇન્દ્રિયાને અશ્વની, શરીરને રથની, અને સારથિને જીવની ઉપમા આપી છે. જીવરૂપી સારથિ જો ઇન્દ્રિયરૂપી અશ્વ ઉપર ખરાખર કાબુ ન રાખે, તેા ભયંકર પરિણામ આવે. ઇન્દ્રિયાના નિગ્રહ વિના કાંઇ પણ અર્થ પ્રાપ્ત કરી શકાય નહી. દરેક દર્શનમાં ઇન્દ્રિય દમન વિષે કાંઇકને કાંઇક કહેવામાં આવ્યુ છે એજ આ વસ્તુની મહત્વતાના પુરા ખ્યાલ આપે છે; સંયમ વિનાના આત્માને પતિત થતા જરાએ વાર લાગતી નથી. આ પ્રમાણે સંયમની ઘણીજ આવશ્યકતા છે. સયમ એ જૈન ધર્મની બીજી મ્હાટી ખૂબી છે.
આ બન્ને ગુQાની માફ્ક અહિંસાના ગુણુ પણ આપણું લક્ષ વધુ ખેંચે છે.
| SR No. | 531280 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 024 Ank 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1926 |
| Total Pages | 29 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 4 MB |