________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જિનધર્મ.
33
રિક જીવન પણ ધર્મને એક ભાગ હોવાથી આપણે અંગ્રેજી રિલિજીયન શબ્દમાં જે અર્થ છે તેવો આશય કદાચ જણાવીએ; પરંતુ તે જીવન કે જે જીવન આ સામ્પત જીવનના કરતાં ઘણું ઉચ્ચ જીવન છે, અને બંધન યા દુઃખદ પાપકર્મોથી જેમાં આપણે પોતે તદ્ગ મુક્ત છીએ, અર્થાત્ સ્વતંત્ર છીએ. આત્મા પોતાની ઉચ્ચમાં ઉચ્ચ સ્થિતિમાં કે જે સ્થિતિમાંજ આઆમાજ પોતે જ પરમાત્મા છે, ત્યારે તે મુક્ત અથવા સ્વતંત્ર છે. અમારા જિનધર્મનું આ રહસ્ય છે માટે તેમાં પ્રથમ વિચાર
આ વિશ્વ શું છે? આ આવે છે. આ વિશ્વની આદિ છે કે આદિ નથી? તે નિત્ય કે ક્ષણિક છે? આ બાબતમાં અલબત ઘણું મત-ભેદ છે, પરંતુ આ વ્યાખ્યાનમાં તે વિષે કંઈ પણ બેલીશ નહીં. હું તે માત્ર જૈન ફિલસીને શું વિચાર છે, તેજ આપની પાસે રજુ કરીશ. અમે એમ કહેવા માગીએ છીએ કે આપણે કોઈપણ “વિચાર” ના “મત્ત' ને સઘળી બાજુએ તપાસ્યા વિના અભ્યાસ કરી શકીએ જ નહીં. આ વિચાર અમે ઘણી ઘણું આકૃતિ વા ચિન્હથી પ્રદર્શિત કરીએ છીએ. અને તેમ કરતાં અમે આ વિચાર હાથી અને સાત આંધળાની વાતથી જાહેર કર્યો છે. આ સાત આંધળાને હાથી શું છે, તે જાણવાનું હતું અને તેમ કરવાને તે જનાવરના જૂદા જૂદા ભાગને અડકીને તે હાથીનો આકાર સૌએ જાફ અને તેથી તેઓ બધા પોતપોતાના વિચાર માટે હઠવાદી કે આંધળા થયા. માટે જો તમારે
સત્ય જાણવું હોય તે જેમ હાથી કેવું પ્રાણી છે તે જાણવાને તેને બધી બાજુએથી તપાસ જોઈએ. તેમજ તમારે એ સત્યને માટે કરવું ઘટે છે, એટલા માટે અમે કહિએ છીએ કે –
જગત એક રીતિએ તપાડતાં અનાદિ છે, ને બીજી રીતિએ જોતાં અનાદિ નથી.
આખા વિશ્વને સામટ લઈએ, તે તે આખુ વિશ્વ અનાદિ છે; તે સઘળી વસ્તુઓનો સમૂહ છે. તે સમૂહ પ્રતિક્ષણે પિતામાં એને એજ રજકણે ધરી રહ્યો છે. એટલા માટે સમૂહ તરીકે તે અનાદિ છે; પરંતુ તે સમૂહના કેટલા ભાગ છે અને તેમાં કેટલાં બધાં રજકણો છે, ને આ સઘળાની જુદે જુદે સમયે જૂદી જૂદી હાલત આવે છે. તેના દરેક ભાગ હમેશા એકજ હાલતમાં રહેતા નથી. તેમાં ફેરફાર થયા કરે છે. પ્રત્યેક આકારને નાશ થાય છે અને નવીન આકાર હસ્તીમાં આવે છે. એટલા માટે જે વિશ્વને આપણે આ અપેક્ષાએ--આ રીતિએ જોઈએ તે તે અનાદિ નથી.
For Private And Personal Use Only
