Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુખ દુઃખની ભાવનાથી ઘડાતું જીવન. આધાર અન્ય પદાર્થ ઉપર રાખે છે તેટલે અંશે તે રંક અને દીન બની જાય છે. સુખ અને દુઃખ આવ્યા વગર રહેતા નથી. કમદિ પાંચ સમવાયે પિતાનું કાર્ય કયેજ જાય છે. પરંતુ તેથી ઉત્પન્ન થતી લાગણીઓની સામે જે શૈર્ય રાખવું જોઈએ તે નિમિત્તકારણેને સાક્ષી તરીકે માનવાથી પ્રકટ થાય છે અને સાત્વિક વૃત્તિ અધિકાધિક પ્રાપ્ત થાય છે.
જ્યારે જ્યારે મને પિતાના વ્યાપારમાં અમુકને સુખ અને અમુકને દુઃખરૂપે રજુ કરે છે ત્યારે તેને દૂરથી જ જોયા કરવાને અભ્યાસ એ સુખદુઃખના પ્રસંગે ઉપર સ્વામિત્વ મેળવવાની કુંચી છે. આમાં પિતે વિવેક દષ્ટિથી જાગૃત થઈ પોતાની મધ્યસ્થવૃત્તિ નિભાવી રાખે તે સુખદુઃખ એવું આંતરસૃષ્ટિમાં કશું જ નથી. માત્ર કર્મના ઉદયવડે માનસિક વિકલ્પમાં તે રાજાય છે અને તે વિકલ્પોને વિલય થયેથી સમાઈ જાય છે. તેથી જ શ્રીમદ્દ દેવચંદ્રજી વદે છે કે –
દુઃખ સુખરૂપ કર્મફળ જાણે, નિશ્ચય એક આનંદેરે
ચેતનતા પરિણામ ન ચૂકે, ચેતન કહે જિન ચંદેરે. અર્થાત–વિશ્વના નિયમોની સત્તા દરેક પ્રાણી પદાર્થ ઉપર પ્રવતે છે. પદને સંગ-વિયેગ એ કર્મફળની સામગ્રીઓની ઘટના છે. તેમાં હર્ષ અથવા શેકને વશ થવું તેથી જગતને કેમ વશ થનાર આત્મા ઉપર વધવાને અથવા ઘટવાને નથી. “હું'પણું એ “અહંકાર” કે “મમકાર ” રૂપે નહિ પરંતુ ચૈતન્ય -સ્વરૂપે પરિણામ ન થતાં પ્રબળ સામર્થ્યવાન આત્માઓ સમદષ્ટિને અનુભવે છે.
એ જ મનુષ્ય સબળ છે કે જેઓનું હૃદય જ્ઞાનનું, આત્મભાવનું અને શુદ્ધ વૃત્તિનું નિવાસસ્થાન છે અને વસ્તુતઃ તેજ મનુ નિર્બળ છે કે જેમના અંત: કરણમાં અહોનિશ જૈધ, ઇર્ષ્યા અને વૈરના વિચારો સેવાતા હોય. આવા નિર્બળ મનુષ્યનું મન હમેશાં જીવનના અનેક સારા નઠારા પ્રસંગેની અસર ઝીલવા તૈયાર હોય છે, કેમકે પોતાની નિર્માલ્ય વૃત્તિઓથી દુઃખનું ભાન જલ્દી ગ્રહણ કરતા હોય છે અને તે લાગણનો સંચાર સર્વદા ખુલ્લો હોય છે. જ્યારે સબળ આમાઓ એમ માને છે કે સમ્યગદષ્ટિની પ્રાપ્તિનું અંતિમ ધ્યેય એ હોય છે કે બાહ્ય સંગેની અસરથી મુકત રહેવું” ત્યારે તેઓ નિમિત્તકારવડે પ્રકટતી ઘટનાઓની અસર ઝીલતા નથી.
સબળ અને નિર્બળમાં, તેમજ જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીમાં તફાવત એટલો જ છે કે જ્યારે જ્ઞાની અને નિમિત્તકારણથી રંગાતા નથી અને કદાચ પૂર્વકર્મની પરાધીનતાથી લલચાય છે તે પણ પોતાની ભૂલ તરત સુધારી લે છે. ત્યારે અજ્ઞાની
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531193 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 017 Ank 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1919 |
| Total Pages | 43 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 6 MB |